آشنایی با علائم و راه های درمان سنگ کلیه

سنگ کلیه یکی از بیماری‌های دستگاه ادراری است که بسیاری از افراد در سراسر جهان سالانه با آن مواجه می‌شوند و یکی از عوامل مهم در ابتلا به این بیماری استفاده از آب‌های آشامیدنی ناسالم و دارای املاح و نمک‌های معدنی زیاد است. این نمک‌ها و مواد معدنی افزون بر حد نیاز بدن، در مجاری کلیه و ادراری تجمع می ‌یابند که به تشکیل سنگ کلیه منجر می ‌شوند.

در این مقاله به انواع سنگ های کلیه که امروزه یک مشکل شایع در میان افراد است و نحوه درمان و پیشگیری آن میپردازیم پس با ما همراه باشید.

سنگ کلیه چیست؟

سنگ های کلیه رسوبات سختی هستند که اغلب به دلیل غلظت بالای نمک در ادرار ایجاد می شوند. این سنگ ها دلایل مختلفی دارند و در هر نقطه ای از دستگاه ادراری از کلیه گرفته تا مثانه دیده می شوند. اگرچه سنگ های کلیه متحرک دردناک هستند اما اگر به موقع تشخیص داده شوند آسیب دائمی به بدن وارد نمی کنند.

اگر فردی در معرض خطر ابتلا به سنگ کلیه باشد، متخصص اورولوژی می تواند راه هایی را برای پیشگیری از آن توصیه کند.

انواع سنگ کلیه

سنگ‌های کلیه با “نفرولیت‌ها” نیز معروف هستند و ممکن است در اندازه‌ها و شکل‌های مختلفی وجود داشته باشند. بر اساس ترکیب مواد معدنی و شیمیایی موجود در آنها، سنگ‌های کلیه به چندین نوع تقسیم می‌شوند. اصلی ترین سنگ‌های کلیه به شرح زیر هستند:

سنگ کلسیمی (Calcium Stones):

این نوع سنگ کلیه حاوی مواد معدنی مثل کلسیم، اکسالات و فسفات است. سنگ‌های کلسیمی اغلب به شکلی سفید یا زرد رنگ و بی‌سمت به نظر می‌آیند آنها از نوعهای متفاوتی مثل سنگ‌های کلسیم‌اکسالاتی و سنگ‌های کلسیم‌فسفاتی می‌باشند.

سنگ استرونیومی (Struvite Stones):

 این سنگ‌ها به طور عمده از مواد معدنی مثل مگنزیم، آمونیوم و فسفات تشکیل شده و معمولاً به عنوان “سنگ‌های عفونتی” شناخته می‌شوند آنها معمولاً بزرگتر و باشکلی منحصر به فرد هستند.

سنگ اسید اکسالیک (Uric Acid Stones): این سنگ‌ها حاوی اسید اکسالیک می‌باشند و معمولاً در افرادی که مشکل در فرآوری اسید اکسالیک دارند یا مصرف بیش از حد مواد معدنی مثل پروتئین گیاهی دارند شکل می‌گیرند.

سنگ سیستینی (Cystine Stones):

این سنگ‌ها نادرتر هستند و به علت اختلال در فرآیند تخلیه سیستین (یک نوع اسید آمینه) که یک اختلال ژنتیکی ارثی است در ادرار ایجاد می‌شوند آنها ممکن است به شکل سفید یا زرد باشند و از کودکی شروع به تشکیل شدن میگیرند.

سنگ‌های مرتبط با داروها یا ترکیبات خاص:

در برخی موارد مصرف داروهای خاص یا ترکیبات شیمیایی ممکن است به تشکیل سنگ‌های کلیه منجر شود این نوع سنگ‌ها ممکن است متفاوت در ترکیب و شکل باشند.

علائم سنگ کلیه چیست؟

سنگ کلیه یا سنگ‌های ادراری معمولاً به دلیل تجمع مواد معدنی و شیمیایی در کلیه‌ها یا سیستم ادراری بدن ایجاد می‌شود. این سنگ‌ها ممکن است بدون علامت‌های خاصی در بدن تشکیل شوند ولی وقتی اندازه‌شان بزرگتر می‌شود یا به مجرای ادراری گیر می‌کنند ممکن است نشانه‌های مختلفی ایجاد کند. برخی از این نشانه ها شامل موارد زیر می‌شوند:

درد شدید

یکی از نشانه‌های اصلی سنگ کلیه درد شدید در ناحیه کمر یا قسمت زیرین شکم است. این درد ممکن است به صورت ناگهانی آغاز شود و به شکل موجی آمده و برود در برخی موارد نیز این درد به سمت زانوها یا پائین شکم نیز میرود.

اختلالات خواب

اختلالات خواب به وضعیت‌ها و مشکلات مختلفی اشاره دارند که ممکن است خواب را تحت تأثیر قرار دهند. این مشکلات شامل بیداری شبانه، دشواری در خواب رفتن، بیداری زودهنگام صبح، آرام نشدن در طول شب و خواب ناکافی می ‌شوند.

اختلالات خواب می‌ توانند به سلامتی عمومی و کیفیت زندگی آسیب برسانند در نتیجه فرد با داشتن استرس مستعد این بیماری می شود.

تب و لرز

اگر سنگ کلیه باعث تحریک مجرای ادراری یا عفونت شود ممکن است تب و لرز در فرد ایجاد شود. در برخی موارد نادر سنگ کلیه می‌تواند فشار خون را افزایش دهد.

تغییر در رنگ ادرار

وقتی که سنگ کلیه به مجرای ادراری گیر کند ممکن است در ادرار تغییر رنگ ایجاد کند، ادرار ممکن است تیره‌ تر یا حاوی خون شود.

تورم و درد در ناحیه پایین شکم

برخی اوقات سنگ کلیه باعث انسداد مجرای ادراری می‌شود که باعث تورم و درد در ناحیه پایین شکم می‌شود.

تهوع و استفراغ

برخی از افراد ممکن است به علت درد شدید ناشی از سنگ کلیه تهوع و استفراغ داشته باشند.

علائم سنگ کلیه در زنان

علائم سنگ کلیه در زنان می تواند مشابه علائم آن در مردان باشد و شامل درد پشت یا پهلو، تهوع و استفراغ است بعلاوه زنان ممکن است درد در کشاله ران را نیز تجربه کنند که ممکن است با عفونت دستگاه ادراری یا سایر بیماری های زنان آن را اشتباه بگیرند.

علائم سنگ کلیه در مردان

مردان ممکن است درد شدیدی را در پشت یا پهلو تجربه کنند که اغلب به کشاله ران می رسد. علائم دیگر شامل تهوع، استفراغ، خون در ادرار و… باشد اگر پرستار برای بیمار مبتلا به سنگ کلیه استخدام کردید حتما در شرح وظایف او عنوان کنید که فردی که از او نگهداری می کند به این بیماری مبتلا است و باید در زمان تغذیه مراقب باشد.

علت ایجاد سنگ کلیه چیست؟

دلیل خاصی برای تشکیل سنگ وجود ندارد اما عوامل زیادی خطر تشکیل این سنگ ها را افزایش می دهند. علت اصلی ایجاد سنگ کلیه کمبود آب در بدن است و در افرادی که کمتر از 8 تا 10 لیوان آب در روز می نوشند بیشتر دیده می شود ولی عوامل دیگری که میتواند باعث بروز آن شود عبارت اند از :

ترکیب شیمیایی ادرار

ادرار شامل مواد معدنی مختلفی مثل کلسیم، اورات، استرونیوم، فسفات و اکسالات است اگر ترکیبات شیمیایی ادرار تغییر کند و مواد معدنی به میزان زیادی در ادرار حل نشوند سنگ‌ها شکل می ‌گیرند.

تغییرات در میزان مصرف مایعات

مصرف کم آب یا دیگرمایعات می‌تواند به تراکم ادرار و تجمع مواد معدنی کمک کند و در نتیجه سنگ‌ها تشکیل شوند و بالعکس نیز مصرف مایعات بیش از حد می‌تواند به تخلیه مواد معدنی از بدن منجرشود و به پیشگیری از سنگ کلیه کمک کند.

عوامل ژنتیکی

برخی افراد به علت عوامل ژنتیکی بیشتر به سنگ کلیه دچار می‌شوند اگردر خانواده شما افرادی باشند که سنگ کلیه دارند احتمال داشتن سنگ کلیه در این افراد بیشتر است.

تاثیر عوامل محیطی

عوامل محیطی مثل آب آلوده به مواد معدنی، آلودگی هوا، یا تغییرات اقلیمی ممکن است بر ترکیب شیمیایی ادرار تأثیر بگذارند.

عوامل تغذیه‌ ای

مصرف بیش از اندازه مواد غذایی حاوی مواد معدنی مثل نمک، کلسیم، یا اسید اکسالیک (موجود در میوه‌هایی مانند تمشک) می‌تواند منجر به تشکیل سنگ کلیه شود.

بیماری های مزمن

برخی بیماری‌های مزمن مثل نارسایی کلیه یا نقرس ممکن است باعث افزایش خطر تشکیل سنگ کلیه شوند.

عوارض داروها

مصرف برخی از داروها مانند داروهای دیورتیک که باعث افزایش دفع ادرارمیشوند ممکن است به تجمع مواد معدنی در ادرار و در نتیجه تشکیل سنگ کلیه منجر شود.

پیشگیری از ایجاد سنگ کلیه

یکی از نوشیدنی مفید برای سنگ کلیه آب است نوشیدن آب زیاد یکی از بهترین اقدامات پیشگیرانه است که می توانید انجام دهید هر چه آب بیشتری بنوشید ادرار بیشتری دفع می کنید و این دفع کمک بزرگی به کلیه ها می کند.

برای کمک به حرکات روده نیز می توانید آب موز، آب لیمو و آب میوه را با آب جایگزین کنید. مصرف غذاهای غنی از اگزالات و کاهش دریافت نمک و پروتئین حیوانی نیز خطر ابتلا به این بیماری را کاهش می دهد.

یکی از راه های درمان خانگی سنگ کلیه، مصرف کمتر نمک است رژیم غذایی پر نمک جذب کلسیم را مهار میکند و کلسیم را در ادرار افزایش میدهد که میتواند منجر به سنگ شود با کاهش میزان نمک در رژیم غذایی، سطح کلسیم در ادرار را نیز پایین نگه میدارید و خطر ابتلا به آن را کاهش میدهید.

مکمل هایی که حاوی ویتامین C هستند مخصوصا در آقایان خطر ابتلا به سنگ را افزایش می دهند اما ویتامین C موجود در غذا اینگونه عمل نمیکند.

تشخیص سنگ کلیه

در صورتی که شما یا کسی دیگر علائم مشابه سنگ کلیه داشته باشید بهترین کار این است که به یک پزشک مراجعه کرده و تشخیص دقیق و درمان مناسب را دریافت کنید. اغلب روش های مختلفی برای تشخیص سنگ کلیه وجود دارد یکی از این راه ها سونوگرافی است. با سونوگرافی کلیه، مثانه و مجاری ادرار در وجود یا عدم وجود سنگ تأیید می شود و در صورت وجود سنگ کلیه پزشک درمان را آغاز می کند.

تشخیص دقیق نوع سنگ کلیه به کمک تست‌های تصویری مانند CT اسکن یا اسونوگرافی انجام می‌شود.

بعلاوه با آزمایش ادرار می توان احتمال سنگ کلیه را مشخص کرد وجود گچ ها و کریستال ها مانند اگزالات کلسیم و کریستال های اسید اوریک ممکن است نشان دهنده سنگ کلیه باشد.

عوارض ایجاد سنگ کلیه

خطر ابتلا به سنگ کلیه برای مردان 1 در 10 و برای زنان 1 در 35 است سنگ کلیه می تواند جریان ادرار را مسدود کند که می تواند منجر به آسیب کلیه و گاهی اوقات بیماری کلیوی شود، سنگ‌ها احتمال عفونت‌های مجاری ادراری و کلیه را افزایش می‌دهند که می‌توانند باعث انتشار میکروب‌ها در جریان خون شوند.

وقتی که سنگ کلیه به مجرای ادراری آسیب می‌ زند یا عفونت ایجاد می‌ کند علائم عفونت ادراری شامل تب، درد و سوزش همراه با ادرار زرد و بوی بد ادرار ممکن است ظاهر شود.

سنگ کلیه ممکن است عوارض و مشکلات مختلفی در بدن ایجاد کند عوارض و مشکلات ناشی از سنگ کلیه معمولاً به اندازه و موقعیت سنگ، اندازه آن، و تاثیر آن بر روی سیستم ادراری و دیگر اعضا بستگی دارد.

در موارد خاص سنگ کلیه ممکن است به مشکلات جدی‌تری مانند توقف کامل عبور ادرار، آسیب به کلیه‌ها یا عفونت‌های شدید منجر شود بنابراین در صورت تجربه علائم مشکوک به سنگ کلیه یا عوارض آن بهترین اقدام این است که سریع به پزشک مراجعه کرده و تشخیص دقیق و درمان مناسب را دریافت کنید.

روش های درمان سنگ کلیه چیست؟

درمان سنگ کلیه معمولاً به عواملی نظیر اندازه و نوع سنگ، موقعیت آن در سیستم ادراری، عوارض و نیازهای فردی بستگی دارد. درمان ممکن است شامل گزینه‌های زیر باشد:

مصرف آب و مایعات بیشتر

 برای رقیق کردن ادرار و کمک به عبور آسان تر سنگ‌ها مصرف آب و سایر مایعات مسئله مهمی است و پزشکان توصیه میکنند روزانه حداقل 8-10 لیوان آب مصرف شود.

تکنیک‌های غیرجراحی

در مواردی که سنگ‌ها به صورت خودی خروج نمی‌کنند و عوارض جدی ایجاد نمی‌کنند تکنیک‌های غیرجراحی مثل لیتوتریپسی (شکستن سنگ با امواج صوتی) یا تشکیل توسیعات ادراری (به منظور عبور سنگ) ممکن است استفاده شود.

جراحی

در مواردی که سنگ بزرگ است و در مکانی قرار دارد که به عبور آسان از مجرای ادراری مانع می‌شود یا باعث عوارض جدی شده است، ممکن است فرد تحت جراحی قرار بگیرد. جراحی معمولاً با استفاده از لاپاروسکوپی یا آمبولیشن با لیزر انجام می‌شود.

پیگیری و پیشگیری

 بعد از درمان موفقیت‌ آمیز سنگ کلیه پیگیری امری مهم است. پزشک ممکن است توصیه‌هایی از جمله تغذیه مناسب و تغییر در رژیم آب و مایعات برای پیشگیری از تشکیل سنگ‌های جدید ارائه دهند.

به هر حال در صورت تجربه علائم مشکوک به سنگ کلیه یا عوارض جدی بهترین اقدام این است که فوراً به پزشک خود مراجعه کنید تا تشخیص دقیقی دریافت کنید و درمان مناسبی را آغاز کنید.

درمان سنگ کلیه در منزل

راه حل های مختلفی برای درمان این بیماری وجود دارد که در زیر به آنها اشاره می شود:

روزی 12 لیوان آب بنوشید.

برای پیشگیری و از بین بردن سنگ کلیه لیموی تازه را در طول روز مصرف کنید.

نوشیدن آب ریحان نیز میتواند در تسکین درد و شکستن سنگ کلیه بسیار موثر است.

مصرف سرکه سیب می تواند در از بین بردن بسیاری از سنگ های صفراوی موثر باشد.

آب کرفس در دفع سموم برای جلوگیری از ایجاد سنگ کلیه و دفع سنگ بسیار کاربردی است.

مصرف آب انار از دیرباز برای بهبود عملکرد کلیه ها استفاده می شود که این مایع می تواند سموم و سنگ کلیه را دفع کند.

جوشانده ریشه قاصدک برای کلیه ها بسیار مقوی و در حجم ادرار و هضم موثر است.

مصرف جوانه گندم نیز می تواند بر روی افزایش حجم ادرار و دفع سنگ کلیه تاثیر مثبت بگذارد.

عصاره دم اسب به طور موثر جریان ادرار را افزایش می دهد سنگ کلیه را از بین می برد و همچنین تورم و التهاب را کم می کند.

سخن آخر

سنگ کلیه یک مشکل شایع در سیستم ادراری انسان است که سنگ‌ها از تجمع مواد معدنی در کلیه‌ها یا مجرای ادراری بدن ایجاد می‌شوند از آنجایی که سنگ کلیه می‌تواند به عوارض جدی منجر شود بهتر است به صورت مشترک با پزشک تصمیمات لازم را بگیرید.