ترس کودک از دکتر رفتن

اغلب کودکان وقتی متوجه می‌شوند که باید به پزشک مراجعه کنند، چه برای یک چکاپ ساده ماهانه، چه به دلیل بیماری و بی‌حالی کودک و چه برای درمان بیماری حاد و سختی که نیاز به متخصص دارد، احساس ترس و اضطراب می‌کنند.

برخی از کودکان به راحتی می‌توانند در مورد نوع بیماری و مراحل مختلف آن صحبت کنند، در حالی که برخی دیگر احساس ترس کرده و از صحبت در مورد آن خودداری می‌کنند. در چنین شرایطی وظیفه والدین است که علت بیماری کودک را به زبانی ساده و قابل فهم توضیح دهند تا او بتواند روند درمان را بهتر تحمل کند.

مهمترین ترس‌های کودکان هنگام معاینات پزشکی

• جدایی از والدین

بیشتر کودکان از درس خواندن در اتاقی دیگر و جدا از والدین خود می‌ترسند. ترس از جدایی از والدین در طول معاینه پزشکی اغلب در بین کودکان زیر 7 سال رایج است. البته باید توجه داشت که گاهی کودکان 12-13 ساله از معاینه پزشک یا دندانپزشک ترس و نگرانی دارند.

• درد

عامل دیگری که ممکن است باعث ترس کودک از معاینه پزشک شود، «احساس درد» ناشی از معاینه است. برخی از کودکان نگران هستند که معاینه پزشک به آنها آسیب برساند. به خصوص اگر نیاز به معرفی واکسن یا آمپول باشد. ترس از درد در بین کودکان 6 تا 12 ساله بسیار رایج است، اگرچه آنها این تجربه ذهنی را تا سال‌های آینده به خاطر خواهند داشت.

• نحوه رفتار پزشک

یکی از عوامل مؤثر بر ترس کودک ارتباط با پزشک کودک است. معمولاً پزشکان از روال معمول خود برای معاینه سریع و آسان کودک و نوشتن نسخه‌ها و دستورالعمل‌ها قبل از معاینه فرد بعدی استفاده می‌کنند. عجله پزشک می‌تواند کودک را بترساند و تصور نادرستی از معاینه ایجاد کند. نتیجه نهایی این بیزاری و ترس کودک از عمل پزشکی است.

اگر چه پزشکان خوب و ماهر با صبر و حوصله خود و اهدای آب نبات یا عروسک به کودکان و حتی صحبت‌های ساده و محبت آمیز در مورد مشکلاتی که کودک را بیشتر مورد توجه قرار می‌دهد، سعی در جلب اعتماد کودک دارند و سعی می‌کنند به ریشه این مشکل برسند.

بهتر است والدین بعد از معاینه به فکر پاداش مناسبی برای کودک بیفتند تا او را تشویق کنند تا در دفعات مراجعه بعدی شجاعت خود را تکرار کنند.

• سایر عوامل

گاهی اوقات اضطراب کودک در مورد معاینات پزشکی ناشی از اطلاعات نادرستی است که احتمالاً او از والدین یا نزدیکان خود می‌شنود. در برخی موارد والدین با کوچک‌ترین شک به بیماری فرزندشان ممکن است فکر کنند که باید در بیمارستان بستری شوند و تحت عمل جراحی قرار گیرند و یا حتی تصور کنند که کودک با کمترین غفلت در حال مرگ است. در صورتی که همه این تصورات نادرست والدین باعث می‌شود کودک خیالات هذیانی داشته باشد و او را از محیط‌های پزشکی و پرستاری به شدت بترساند.

گاهی والدین برای اینکه فرزندشان دارو مصرف کند، چیزهایی را می‌گویند که بیشتر آنها را می‌ترساند. مثلاً به او گفته می‌شود: «باید قرص بخوری وگرنه … حالت خوب نمیشه …».

والدین و بستگان کودک موظف‌اند با توضیح و ساده سازی روند درمان را تا حد امکان برای او آسان کنند و سعی در ایجاد احساس آرامش در کودک داشته باشند. این نکته را هم به خاطر داشته باشید که داد زدن بر سر کودک زمانی که اضطراب دارد فقط اوضاع را بدتر می‌کند.

روش‌های کاهش ترس کودک از دکتر رفتن

هدف معاینه را برای کودک توضیح دهید.

اگر معاینه کودک فقط ماهانه یا منظم است، به او توضیح دهید که این ملاقات‌ها برای مشاهده سرعت رشد طبیعی او است و می‌خواهید از سلامت کلی او مطلع شوید. به همین دلیل «پزشک شما را معاینه کرده و سؤال می‌کند». اگر هدف از معاینه تشخیص و درمان بیماری یا مشکلات مربوط به کودک است، والدین می‌توانند ضرورت معاینه کودک را به روشی ساده و بدون استرس و اضطراب توضیح دهند. آنها باید به کودک توضیح دهند که پزشک قصد کمک به آنها را دارد. در کودک احساس ترس ایجاد نکنید.

سعی کنید در مورد کودک و نوع بیماری او طوری صحبت کنید که فکر نکند مشکلش ناشی از اشتباه یا کمبودی است که ممکن است داشته باشد. والدین می‌توانند به کودک این اطمینان را بدهند که هر فردی در طول زندگی خود می‌تواند بارها بیمار شود، اما ما خوش شانس هستیم که می‌توانیم با مراجعه به پزشک متخصص بیماری‌های خود را درمان و بهبود دهیم. در چنین شرایطی می‌توانید از دوستان و آشنایانی که قبلاً به بیماری مشابه کودک شما مبتلا هستند کمک و راهنمایی بگیرید.

برای فرزندتان ارزش قائل باشید.

اگر کودک شما در حین دریافت آمپول یا واکسن توسط دوستان، هم‌کلاسی‌ها، حتی معلمان و سایر بزرگسالان مورد سرزنش و تمسخر قرار می‌گیرد، او به کمک بیشتری از شما نیاز دارد. برخی از رفتارها مانند خیس کردن رختخواب و خجالت کشیدن در بیان احساسات ناشی از واکنش یا محکومیت دیگران است. روش معاینه پزشک را برای کودک توضیح و اعتماد به نفس کودک را افزایش دهید.

دستورالعمل‌های لازم برای مراجعه به پزشک را به کودکان آموزش دهید.

اگر معاینات پزشک فقط یک ویزیت ماهانه یا دوره ای باشد، می‌توانید مراحل مختلف را به کودک نشان دهید. به او یاد دهید که چگونه قد و وزن را اندازه گیری کند، چگونه با یک چوب کوچک در دهان معاینه کند، چگونه با یک چراغ قوه کوچک به گوش، بینی و چشم‌ها نگاه کند، چگونه از پشت به ضربان قلب خود گوش دهد و…

اضطراب در مورد ناشناخته‌ها

گاهی اوقات ممکن است کودکان سخنان اغراق آمیز یا نادرست در مورد بیماری‌ها از زبان همسالان خود بشنوند و یا در خانواده شایعاتی مبنی بر فوت یکی از بستگان خود که در بیمارستان و توسط پزشک اتفاق افتاده بفهمند. اگر تصورات کودکان را در مورد بیماری و اضطراب را با هم اشتباه بگیریم، این ممکن است مبنای یک ترس کاذب باشد که باعث ترس و اضطراب در زمان مراجعه به پزشک در زمان بیماری می‌شود.

سایر معاینه‌ها

اگر فرزندتان را برای درمان نزد پزشک یا متخصص می‌برید، احتمالاً چیز زیادی در مورد بیماری فرزندتان نمی‌دانید. در این موارد بهتر است برای تعیین درمان و معاینات پزشکی با یک پرستار کودک متخصص مشورت کنید و برنامه و روش‌های مورد استفاده تیم پزشکی را به زبانی ساده که برای کودک قابل فهم است توضیح دهید.

مطالعات مختلف نشان می‌دهد که اگر کودک در جریان اقدامات و معاینات پزشکی کامل باشد، احساس امنیت بیشتر، ترس و اضطراب کمتری خواهد داشت. سعی کنید در عین صداقت با کودک، از به کار بردن زبان و کلماتی که او را می‌ترساند، خودداری کنید.

والدین می‌توانند در مورد روند درمان بیماری با فرزند خود صحبت کنند، اما هرگز جزئیات پزشکی دردناک را فاش نکنند. به کودک خود اطمینان دهید که در طول درمان با او خواهید بود و تا بهبودی کامل او را تنها نخواهید گذاشت. با این کار کودکان یاد می‌گیرند که چگونه به دیگران اعتماد کنند. اگر چیزی در مورد بیماری فرزندتان نمی‌دانید، از نگفتن اطلاعات و پاسخ‌های اشتباه خود نترسید. بهتر است بگویید: “بیایید تمام سؤالات خود را یادداشت کنیم و از پزشک خود بپرسیم … ” اگر آزمایش پزشکی یک آزمایش خون است، به کودک اطمینان دهید که گرفتن مقدار کمی خون از آنها بی‌خطر است. بسیاری از کودکان فکر می‌کنند که با دادن یک آزمایش خون ساده تمام خون از بدن آن‌ها برداشته شده و دیگر نمی‌توانند زندگی خوبی مانند قبل داشته باشند.

مشکلات کودک را به مرور و به صورت عملی حل کنید.

اگر وضعیت کودک فوری و جدی نیست، اجازه دهید کودک با تهیه فهرستی از علائم بیماری یا مراحل مختلف معاینه با پزشک همکاری کند، والدین نیز می‌توانند از کودک بخواهند در نقش پزشک با آن‌ها بازی کنند. با این روش کودک در زمان معاینه سؤال‌های خود را می‌پرسد و والدین می‌توانند به نحوی به او پاسخ دهند که از پزشک دیگر ترسی نداشته باشد.

به کودکان بیاموزید که به سؤالات پزشک پاسخ دهد.

به کودک خود بیاموزید که چگونه به سؤالات پزشک پاسخ دهد. اگر بتواند نوع بیماری و مرحله درمان را بنویسد خیلی بهتر است تا در آینده اگر دوباره به همان بیماری مبتلا شد و تحت درمان قرار گرفت سریعتر به نتیجه برسد. با رعایت این نکات در تهیه این شرح حال می‌توانید اطلاعات مفیدی در مورد سابقه پزشکی فرزند خود نیز به دست آورید.

پزشک مناسب را انتخاب کنید.

دکتری را انتخاب کنید که به رابطه شما با کودکان اهمیت می‌دهد. از آنجایی که متخصص اطفال بهترین دوست و کمک کننده والدین به حساب می‌آید، در انتخاب او نهایت دقت لازم را به کار بگیرید. به عبارت دیگر، والدین به دکتری ماهر و با صلاحیت نیاز دارند که بتواند به راحتی با کودکان ارتباط برقرار کند و مهربان و ملایم باشد. پزشکی که بدون توجه به وضعیت روحی و روانی کودک به سرعت و با حداقل توجه آزمایشات را انجام می‌دهد، مطمئناً می‌تواند ترس و اضطراب شدیدی را در دل کودک ایجاد کند که به مرور زمان کودک در معاینه‌های بعدی رغبتی برای رفتن ندارد.

از طرفی نداشتن مطب بسیار ساکت و آرام و پزشکی که تمایلی به ملاقات و تعامل با کودکان نداشته باشد، مطمئناً توجه کودک را به خود جلب نخواهد کرد. بهتر است والدین در انتخاب پزشک برای فرزندشان دقت کنند.

نیاز به عمل جراحی

اگر کودک در طول درمان نیاز به “جراحی” داشته باشد، توجه به نکات زیر مفید است:

1. مشکل را به زبان ساده برای کودک توضیح دهید: سعی کنید در جملاتی که کودک می‌فهمد علت عمل را برای کودک شرح دهید. به یاد داشته باشید که از کلماتی مانند برش، پاره کردن، بخیه زدن، بیهوشی، دوختن و غیره استفاده نکنید.
2. کودک می‌تواند تصور کند که عمل بسیار دردناک است: والدین باید به کودک اطمینان دهند که متخصص بیهوشی بیمار را قبل از عمل به خواب عمیقی می‌برد و او زمانی که بیدار شود متوجه می‌شود که هیچ اتفاقی نیفتاده است. پس از جراحی، بیمار به آرامی از خواب بیدار می‌شود. توجه کنید در طول مکالمه خود از “گاز بیهوشی” صحبت نکنید. زیرا کودکان ممکن است گاز خانگی را مانند گاز بیهوشی تلقی کنند و بعداً با مشکل مواجه خواهید شد. به فرزندتان اطمینان دهید که در هر مرحله از عمل در کنار او خواهید ماند و پزشکان و متخصصان مراقب سلامتی او هستند و ممکن است وقتی از خواب بیدار شد، هدیه زیبایی از شما دریافت کند. در برخی موارد، ترس والدین از جراحی مستقیماً به کودک منتقل می‌شود و باعث می‌شود که طرفین کنترل خود را از دست بدهند. مراقب باشید در چنین شرایطی با «چهره‌ای شاد» و «صدایی آرام و ملایم» با کودک خود صحبت کنید تا آثار اضطراب و استرس از بین برود. گاهی اوقات لازم است که مقعد یا آلت تناسلی نوزاد را جراحی کنید، در این صورت ممکن است والدین به کودک توضیح دهند که جای هیچ گونه ناراحتی یا خجالتی وجود ندارد؛ زیرا پزشکان و پرستاران می‌توانند تمام قسمت‌های بدن بیمار را معاینه کنند.
3. به زبان ساده توضیح دهید که چه اتفاقی برای کودک خواهد افتاد: والدین می‌توانند با تهیه کتاب یا مطالب علمی ساده تر و معرفی آنها در مورد محیط درمان، کار پزشکان و پرستاران و… در کودک ایجاد علاقه کنند.
4. اجازه دهید کودک روز قبل از عمل محیط بیمارستان را ببیند و ترس و دلهره او کاهش یابد: والدین نیز می‌توانند با تهیه تجهیزات پزشکی پلاستیکی کودک را با پدیده درمان و پزشکی آشنا کنند. هنگام صحبت در مورد بیماری و درمان توجه کنید، از کلمات مناسب استفاده کنید و با رفتار ملایم و آرام خود ترس را از دل کودک دور کنید.
5. یک روز پس از جراحی: به کودک اطمینان دهید که وقتی از بیهوشی بیدار شد در کنار او خواهید بود و در صورت اجازه پزشک می‌تواند برای استراحت و بهبودی کامل به خانه برگردد.