با پیشرفت تکنولوژی و کاهش تحرک در زندگی، عارضه‌های مختلفی از جمله بیماری‌های عضلانی و اسکلتی نیز افزایش یافته است. یکی از مشکلات رایج در این زمینه، دیسک کمر است که می‌تواند به شدت تاثیرگذار بر کیفیت زندگی افراد شود.
این وضعیت بیماری که عمدتاً در ناحیه کمر حاصل از فشار بر روی دیسک‌های میان‌گردنی ایجاد میشود، باعث درد، ضعف عضلات، و مشکلات عصبی مختلف می‌گردد. در این مقاله تهیه شده توسط شرکت خدمات پرستاری آسانیسم، به بررسی علائم، علت‌ها و راهکارهای درمانی برای دیسک کمر خواهیم پرداخت.
دیسک کمر چیست؟
دیسک کمر یک آسیب شایع در ستون فقرات است. ستون فقرات از چندین استخوان (مهره) تشکیل شده که از دنبالچه تا جمجمه کشیده شده است. بین مهره‌ها دیسک‌هایی وجود دارد که به عنوان بالشتک عمل کرده و از فشردگی و آسیب به مهره‌ها جلوگیری می‌کنند. این دیسک‌ها از حلقه‌ای فیبروزی و هسته‌ای ژل‌مانند تشکیل شده‌اند. هنگامی که یکی از این دیسک‌ها پاره شده یا هسته ژل‌مانند نشت کند، به آن فتق دیسک می‌گویند. دیسک کمر شایع‌ترین نوع فتق دیسک است که معمولاً در مهره‌های ناحیه کمری (بین S1 تا L5) رخ می‌دهد.
علائم دیسک کمر کدامند؟
بیشتر مواقع دیسک کمر عود شده به عصب نزدیک خود فشار می‌آورد و باعث التهاب میشود. این باعث درد در سراسر طول عصب از کمر تا نوک پا میشود. برای اطلاعات بیشتر و آشنایی شما در ادامه به 8 علل متداول در دیسک کمر می‌پردازیم.
کمر درد
یکی از نشانه‌های اصلی دیسک کمر، درد کمر است که معمولا در ناحیه پایین کمر (Lumbar) ایجاد میشود. این درد ممکن است به ناحیه پهلوها و سینه شما نیز وارد شود. بیشتر مواقع درد کمر با حرکت کردن یا بلند کردن اشیاء تشدید می‌یابند.
پا درد
اگر دیسک کمر به اعصاب نزدیک خود فشار بیاورد باعث درد در پا شما میشود. این درد ممکن است در اطراف باسن، ران، یا حتی پاها احساس شود. این درد به صورت گزگز شدن یا سوزش در پاها احساس شده و در موارد شدید، درد می‌تواند تا نوک پای شما نیز ادامه داشته باشد.
مشکلات در راه رفتن
فشار و تحریک دیسک کمر بر روی اعصاب می‌تواند باعث مشکلات در حرکت و راه رفتن شود. افراد ممکن است به علت درد و سختی در حرکت، مشکلاتی در اجرای فعالیت‌های روزمره و حتی راه رفتن داشته باشند. برای کسانی که به دلیل دیسک کمر و کهولت سن نمی‌توانند فعالیت‌های روزمره خود را انجام دهند، خدمات پرستار سالمند در منزل پیشنهاد میشود تا پرستار بتواند از سالمند مراقبت کند.
سیاتیک
یکی از عارضه‌هایی که منشا آن دیسک کمر بوده، سیاتیک است. این عارضه زمانی رخ می‌دهد که دیسکر فشرده شده و فشاری که بر روی عصب‌ها می‌آورد عصب سیاتیک را ملتهب و فشرده کند. عصب سیاتیک از پایین کمر تا نوک پا ادامه می‌یابد و بلندترین عصب در بدن انسان است. برای همین علائم دیسک کمر به همراه سیاتیک شامل درد، سوزش و ضعف عضلات در کمر، باسن، پا تا نوک پای شما میشود.
بی حسی در پا
در نتیجه فشار بر روی اعصاب، افراد بی حسی یا کاهش حس در پاها تجربه می‌کنند. این بی حسی ممکن است از ناحیه کمر شروع شده و به سمت پاها گسترش یابد.
تشدید درد زمان خم شدن
معمولا یکی از نشانه‌های دیسک کمر تشدید درد در زمان خم شدن است. این به دلیل فشار دیسک بیرون زده به عصب است که باعث درد یا بی حسی شما میشود. خم شدن منجر به تغییر موقعیت دیسک‌ها نیز میشود. اگر دیسک فشرده شود یا به عقب برود، احتمال افزایش فشار بر روی اعصاب و بافت‌های اطراف آن افزایش می‌یابد که به عنوان یک منبع درد می‌تواند باعث کمر و پا درد شود.
گرفتگی عضلات یا اسپاسم
در پاسخ به درد، عضلات کمر به شدت فشرده شده و گرفتگی نمایند. این اسپاسم عضلانی می‌تواند به عنوان پاسخ به تلاش بدن برای محافظت از مناطق آسیب‌دیده در نظر گرفته شود.
بی اختیاری در ادرار یا مدفوع
بی اختیاری ادرار یا مدفوع به همراه درد در پایین کمر، بی حسی در باسن یا ناحیه لگن و ضعف در دو پا نشانه‌های یک عارضه نادر اما جدی و خطرناک هستند که ممکن است باعث فلجی فرد شود. در صورت تجربه کردن هر کدام از این علائم فورا به دکتر مراجعه کنید. این علائم بسیار خطرناک بوده و باید به سرعت درمان شود که ممکن است به جراحی نیز ختم شود.
علائم دیسک کمر بر اساس مکان دیسک فتق شده
فتق دیسک کمر معمولا روی کمر یا پهلوهای شما تاثیر می‌گذارند. فشار روی هر یک از ریشه‌های عصبی در ناحیه کمر روی بخشی از بدن شما درد ایجاد می‌کنند و علائم خودشان را دارند. مهره‌های کمر از S1 تا L5 شماره گذاری شدند. جدول زیر علائم هر کدام از فتق این دیسک‌ها را مشخص می‌کنند.
| مکان دیسک کمر | علائم آن |
| دیسک L1 – L2 که بر ریشه عصبی L1 تاثیر می‌گذارد | درد و از دست دادن حس در کشاله ران |
| ضعف در عضلات لگن و بی اختیاری مدفوع و ادرار | |
| دیسک‌های L2 – L3 و L3 – L4 که بر ریشه عصبی L2 و L3 تاثیر می‌گذارند | درد در قسمت تحتانی کمر، ران، زانو و قسمت داخلی ساق و پا |
| درد با عطسه و صاف کردن پا بدتر میشود | |
| دیسک L4 – L5 که بر ریشه عصبی L4 تاثیر می‌گذارد | درد در پایین کمر، روی ران، باسن و بخش داخلی ساق پا |
| ضعف در عضلات ران و زانو که موقع بلند کردن ساق پا، روی هم گذاشتن پاها روی هم یا صاف کردن ساق احساس میشود. | |
| دیسک L5 – S1 که بر ریشه عصبی L5 تاثیر می‌گذارد | شایع‌ترین مکان فتق دیسک |
| درد در پایین کمر، باسن، طرف خارجی ران و ساق پا | |
| در زمان ایستادن یا نشستن | |
| بی حسی پا و نوک انگشتان پا | |
| ضعف عضلات در لگن، زانو، پا و انگشت بزرگ پا که زمان صاف کردن یا حرکت دادن پا بدتر میشود | |
| مشکل زمان بلند کردن پا از روی زمین | |
| دیسک S1 – S2 بر ریشه عصب نخاعی S1 تاثیر می گذارد | درد در باسن که به پشت و کنار ران، ساق پا و به انگشتان پا نیز سرایت می‌کند |
| ضعف در عضلات ران، زانو و پا که باعث مشکل در راه رفتن میشود | |
| اختلالات در عملکرد روده، مثانه و عملکرد جنسی در شرایط وخیم | |
| بی حسی در ساق پا و کنار زانو |
علت فتق شدن دیسک کمر چیست؟
یکی از علل اصلی دیسک کمر گذشت زمان است. با گذشت زمان و بالا رفتن سن، بخش خارجی دیسک کمر ضعیف میشود و خطر پاره شدن آن بالا می‌رود. سن تنها علت دیسک کمر نیست و بیماری شما ممکن است علت دیگری داشته باشد. این علل شامل موارد زیر است:
- بیماری تخریب شدن دیسک (بیماری دژنراتیو دیسک)
- پوکی استخوان
- تنگی کانال نخاعی
- بیماری بافت همبند
- ژنتیک
- آسیب و صدمه دیدن (افتادن یا تصادف کردن)
- حرکت یا چرخشش ناگهانی
چه کسانی در خطر دیسک کمر هستند؟
طبق گزارشات بیمارستان کلیولند کلینک:
افراد بین 30 تا 50 سال بیشتر از همه سنین در خطر دیسک کمر هستند. آقایان نیز 2 برابر بیشتر زنان به این عارضه مبتلا می‌شوند. دیگر افرادی که در خطر دیسک کمر هستند:
- مدت زیادی در روز می‌نشینند
- اضافه وزن دارند
- مرتبا اجسام سنگین بلند می‌کنند
- برای کار خود زیاد خم می‌شوند و چرخشش دارند
- زیاد رانندگی می‌کنند.
- سیگار می‌کشند
دیسک کمر در آمریکا شایع است و هر ساله حدود 2 درصد از جمعیت آمریکا به فتق دچار می‌شوند. این افراد در آزمایشات در کمر، باسن و پاها خود درد دارند.
در صورتی که جزو این افراد هستید و علائم دیسک کمر داشتید، به دکتر مراجعه کنید تا بتوانید سریعا آن را تشخیص دهید و دیسک کمر خود را درمان کنید.
چرا تشخیص زود هنگام دیسک کمر اهمیت دارد؟
تشخیص زود هنگام دیسک کمر اهمیت بسیار زیادی دارد و می‌تواند تأثیر مثبت زیادی بر سلامت و کیفیت زندگی فرد داشته باشد. در زیر، به برخی از اهمیت‌های تشخیص زود هنگام دیسک کمر اشاره میشود:
- کاهش درد و راحتی: تشخیص زود هنگام به معنای شروع درمان سریعتر و موثرتر است، که در نتیجه باعث کاهش درد و افزایش راحتی فرد میشود. درمان زودهنگام می‌تواند از تشدید علائم جلوگیری کرده و بهبود سریع‌تری را فراهم آورد.
- پیشگیری از تشدید مشکل: اگر دیسک کمری شناسایی شود و به موقع درمان نشود، ممکن است باعث تشدید مشکلات و افزایش درد شود. تشخیص زودهنگام به افراد این امکان را می‌دهد که با تدابیر پیشگیری و درمان موثر، از تشدید مشکلات جلوگیری کنند.
- پیشگیری از مشکلات عصبی: در صورت عدم درمان به موقع، دیسک کمر می‌تواند فشار زیادی بر روی اعصاب وارد کند و باعث مشکلات عصبی نظیر سیاتیک شود. تشخیص زود هنگام این امکان را فراهم می‌کند تا عوارض عصبی به حداقل برساند یا حتی از بین بروند.
- مدیریت بهتر سلامت عمومی: درمان زودهنگام دیسک کمر می‌تواند به مدیریت بهتر سلامت عمومی کمک کند. این شامل افزایش توانایی حرکتی، بهبود کیفیت خواب، و کاهش تاثیرات ناشی از درد میشود.
- جلوگیری از فشار بر روی عصب‌ها: با تشخیص زودهنگام، می‌توان از فشار طولانی مدت بر روی عصب‌ها جلوگیری کرد. فشار مداوم ممکن است منجر به عوارض جدی‌تری مانند سندرم کودا اکوئینا شود.
- کاهش نیاز به درمان‌های پیچیده: در صورت شناسایی زودهنگام دیسک کمر، ممکن است نیاز به درمان‌های پیچیده و جراحی کاهش یابد. درمان زودهنگام معمولاً به معنای استفاده از روش‌های مانند فیزیوتراپی و درمان‌های غیرجراحی است که بهبودی قابل توجهی به همراه دارند.
- تاثیر مثبت بر روی روانی فرد: درک زودهنگام وضعیت و درمان آن می‌تواند تاثیرات مثبتی بر روی وضعیت روانی فرد داشته باشد. کاهش درد و بهبود عملکرد فیزیکی می‌تواند به تحسین خود و بهبود روانی کمک کند.
به طور کلی، تشخیص زود هنگام دیسک کمر از اهمیت بسیاری برخوردار است و می‌تواند به بهبود سلامتی و کیفیت زندگی فرد کمک کند. اگر شما یا کسی که می‌شناسید علائم دیسک کمر دارید، مشاوره با یک پزشک یا متخصص اسپینال ضروری است.
عوارض عمل نکردن دیسک کمر یا درمان به موقع آن چیست؟
عدم درمان به موقع دیسک کمر می‌تواند به مشکلات جدی و حتی عواقب ناتوان‌آوری منجر شود. در زیر، خطراتی که احتمالاً با عدم درمان به موقع دیسک کمر همراه خواهد بود را بررسی می‌کنیم:
- تشدید درد: عدم درمان به موقع می‌تواند باعث تشدید درد در ناحیه کمر و سایر مناطق تحت تاثیر باشد.
- مشکلات عصبی: فشار بر روی عصب‌ها به دلیل دیسک فشرده ممکن است باعث مشکلات عصبی نظیر سیاتیک شود که با درد، سوزش، و بی حسی در پاها همراه است.
- ناتوانی: در صورت تشدید و توسعه مشکلات به حدی که اثر آن بر حرکت و عملکرد روزانه افراد تاثیر گذار باشد، ممکن است ناتوانی ایجاد شود.
- سندرم کودا اکوئینا: عدم درمان به موقع می‌تواند به سندرم کودا اکوئینا منجر شود که شامل مشکلات شدید نورولوژیک نظیر فلج پایین‌تنه، کاهش حساسیت، و کاهش کنترل مثانه و روده میشود.
- تغییرات در کیفیت زندگی: درد مداوم و مشکلات عصبی ممکن است به طور قابل توجهی بر کیفیت زندگی تاثیر بگذارد و فعالیت‌های روزمره را محدود کند.
- نیاز به درمان‌های پیچیده: در صورت عدم درمان به موقع، ممکن است نیاز به روش‌های درمانی پیچیده‌تر مثل جراحی نیاز باشد.
- تاثیرات روانی: درد مداوم و مشکلات جسمی می‌توانند تأثیرات ناتوان‌آوری بر روی سلامت روانی افراد داشته باشند.
اگر دیسک کمر را عمل نکنیم چه میشود؟
تنها زمانی که پزشک عمل را پیشنهاد می‌دهد، وقتی است که هیچ کدام از روش‌های درمانی دیگر موفقیت آمیز نبوده است. در این شرایط بهترین راهکار جراحی است. در صورت عمل نکردن دیسک کمر احتمال خطرات جدی دیسک کمر بالا می‌رود.
درمان نکردن درست دیسک کمر می‌تواند ریشه سیستم عصبی آسیب بزند و کمردرد مزمن ایجاد کند. در ادامه برخی از خطرات جدی عمل نکردن دیسک کمر را معرفی کردیم:
- آسیب جدی و دائمی به سیستم عصبی
- درد مزمن و تقریبا همیشگی
- فلجی جزئی (فلجی از کمر به پایین)
در برخی مواقع شدید و نادر ممکن است همراه با فلجی، کنترل عضلات دهانه معقد (اسفنکتر) را نیز دست بدهید و به بیماری‌های دیگر مانند بی اختیاری مدفوع و ادرار، عفونت ناحیه تناسلی یا عفونت خونی نیز دچار شوید.
احتمال مرگ زمانی که جراحی نکنید پایین است ولی فلجی و عفونت‌ها ممکن است خطر مرگ را در فرد بیمار بالا ببرد.
درمان دیسک کمر چگونه است؟
درمان دیسک کمر بستگی به شدت علائم، نوع مشکل، و وضعیت سلامت عمومی فرد دارد. در بسیاری از موارد، درمان‌های غیرجراحی ابتدایی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در ادامه، روش‌ها و درمان‌های متداول برای دیسک کمر بررسی می‌کنیم.
استراحت
در مراحل اولیه بروز علائم، استراحت در تسکین درد و کاهش فشار بر روی دیسک کمک می‌کند. اما استفاده از استراحت طولانی مدت توصیه نمی‌شود و باید با پزشک مشاوره شود.
کاهش وزن
با کاهش وزن می‌توانید فشار روی دیسک کمر و ستون فقرات را کاهش دهید.
دارو برای دیسک کمر
- داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs): این داروها مثل ایبوپروفن و ناپروکسن می‌توانند در کاهش التهاب و درد مفید باشند.
- مسکن‌ها: برخی از مسکن‌ها مثل استامول، استامینوفن و دیگران ممکن است در کاهش درد موثر باشند.
ورزش
- تمرینات تقویتی و استقامتی: تمریناتی که به تقویت عضلات پشت و شکم کمک می‌کنند فشار ایجاد شده روی دیسک را کاهش می‌دهد.
- تمرینات انعطاف‌پذیری: با افزایش انعطاف‌پذیری عضلات و باز شدن مفاصل، فشار بر دیسک کمر کاهش می‌یابد. این امر می‌تواند باعث کاهش فشار بر اعصاب و ساختار کانال نخاع شود، که در نتیجه به تسکین درد و بهبود وضعیت دیسک کمک می‌کند و از عود کردن دیسک کمر جلوگیری می‌کند.
بریس کمر
استفاده از کمربند یا بریس کمر می‌تواند در کاهش فشار بر روی ناحیه کمر و حفاظت از دیسک‌ها مفید باشد.
تزریق‌های استروئیدی
تزریق مواد ضد التهاب استروئیدی ممکن است برای کاهش التهاب در ناحیه کمر تجویز شود. به این تزریقات اپیدورال می‌گویند زیرا دارو به صورت مستقیم در منطقه اپیدورال ستون فقرات تزریق میشود.
درمان‌های تکمیلی:
- فیزیوتراپی: جلسات فیزیوتراپی با هدف تقویت عضلات، بهبود حرکت و کاهش درد ارائه میشود.
- RF تراپی: استفاده از امواج فراصوت برای تسکین درد و افزایش خونرسانی به کمر استفاده میشود که می‌تواند برای شما مناسب باشد.
- آب‌درمانی (هیدروتراپی): تمرین در آب باعث کاهش فشار بر روی مفاصل و عضلات میشود.
عمل جراحی برای دیسک کمر
در مواردی که درمان‌های غیر جراحی موثر نباشند یا علائم دیسک کمر شدید باشد. عمل جراحی پیشنهاد میشود. انواع مختلفی عمل جراحی وجود دارد که با توجه به شرایط شما ممکن است یکی از آن‌ها را پزشک جراح انجام دهد:
- دیسکاتومی یا میکرودیسکاتومی. جراحی برای برداشتن دیسک کمر (دیسکاتومی)، دیسک ضرب دیده برادشته میشود تا آسیب بیشتری به ستون فقرات و عصب‌ها نزند. دیسکاتومی بهترین درمان برای کاهش فشار روی اعصاب است. میکرودیسکاتومی یک روش نوین‌تر و کم تهاجمی‌تر است که اگر شرایط به شدت وخیم نشده باشد این روش انجام میشود.
- جراحی لامینکتومی. این یک جراحی قدیمی است که در آن جراح یک برش در لامینا ( قوس مهره‌های ستون فقرات) ایجاد می‌کند تا فشار روی ریشه‌های عصبی کاهش یابد. لامیتکتومی دوران نقاهت طولانی دارد و شما باید چند روز در بیمارستان بستری باشید. در صورتی که در بیمارستان نیازمند مراقب بودید، می‌توانید از خدمات همراه بیمار در بیمارستان آسانیسم استفاده کنید.
- جراحی دیسک مصنوعی (تعویض دیسک). در این جراحی یک دیسک مصنوعی جایگزین دیسک کمر فتق شده میشود. این جراحی برای کسانی که به دلیل ضربه یکی از دیسک‌های کمرشان فتق شده انجام میشود. جراحی دیسک مصنوعی برای بیماران آرتریت، پوکی استخوان یا بیماران تخریب دیسک (کسانی دژنراسیون دیسک کمر دارند) مناسب نیست.
- جوش دادن ستون فقرات (Spinal fusion): در این جراحی دو یا چند مهره کمرتان به طور دائمی با هم ترکیب می‌شوند. ممکن است در همجوشی ستون فقرات یک استخوان از قسمت دیگری از بدن شما به مهره‌ها جوش بخورد. همچنین جراح از وسایلی مانند پیچ و میله فلزی یا پلاستیکی نیز برای حمایت همجوشی استفاده می‌کند تا قسمت جوش خورده از هم باز نشود.
هرکدام از این جراحی‌ها عوارض، خطرات و مراقبت‌های خاص خودشان را دارند. قبل از جراحی تمام اطلاعات مورد نیاز را از دکتر بپرسید و آمادگی‌های لازم قبل جراحی را انجام دهید.
کلام آخر
دیسک کمر، با تمام پیچیدگی‌ها و تاثیرات ناشی از آن، نیاز به توجه جدی به سلامت فرد دارد. از آنجا که تشخیص زود هنگام و درمان مناسب می‌تواند تأثیر بسزایی بر بهبود وضعیت شما داشته باشد، اگر هرگونه علائم مشکوک به دیسک کمر دارید، باید به سرعت به پزشک مراجعه کنید. همچنین، رعایت سبک زندگی سالم و انجام تمرینات مناسب می‌تواند در پیشگیری از این مشکلات مهم نقش داشته باشد. اطلاعات به دست آمده از تحقیقات و مطالب ارائه شده توسط متخصصان در این زمینه، نقطه عطفی در درک و مدیریت بهتر دیسک کمر فراهم کرده و می‌تواند به بهبود سلامت و کاهش آثار منفی این مشکلات کمک کند.
سلام ممنون از مطلبتون میخواستم بدونم که اگه کمردردم بیاد و بره بازم ممکنه دیسک کمر باشه؟
سلام ممنون که مطلب را مطالعه کردید
بله، ممکن است کمر دردی که به‌صورت متناوب ظاهر میشود و از بین می‌رود، نشانه دیسک کمر باشد. دیسک کمر می‌تواند باعث فشار روی اعصاب ستون فقرات شده و درد در نواحی مختلف کمر و پاها ایجاد کند. این درد در برخی مواقع کمتر میشود و سپس با فعالیت یا حرکت نامناسب بازگردد. پیشنهاد میشود اگر درد مکرر یا شدید دارید، حتما به پزشک مراجعه کنید تا علت دقیق مشخص شود و درمان مناسب صورت گیرد.