کیسه صفرا چیست؟ علائم، درمان و بیماری های آن

کیسه صفرا یا زهره عضوی گلابی شکل کوچک در زیر کبد است و سمت راست شکم قرار دارد. این عضو مهم توسط مجاری به روده، کبد و معده متصل می شود و نقش مهمی در فرایند هضم موارد غذایی دارد.

 در طول یک وعده غذایی زمانی که غذا وارد معده می شود کبد شروع به تولید صفرا می کند صفرای تولید شده از طریق مجاری موجود به کیسه صفرا منتقل شده و در آن ذخیره می شود تا در صورت نیاز در دسترس بدن قرار گیرد.

در این مقاله عوارض، درمان و علائم کیسه صفرا و مشکلات مرتبط با آن می پردازیم برای آگاهی از اطلاعات بیشتر ادامه مطلب را بخوانید.

اهمیت کیسه صفرا در بدن

صفرا یکی از چهار خلط بوده و وجود آن در بدن مهم است از اجزای اصلی آن کلسترول، بیلی روبین و نمک های صفراوی است.

وجود کیسه صفرا در بدن منجر به سلامت و کیفیت بهتر عملکرد اندام های مختلف می شود اما وجود آن ضروری نیست البته افراد می توانند بدون کیسه صفرا به زندگی خود ادامه دهد زیرا حتی بدن بدون آن نیز به نوعی می تواند صفرای اضافی را ذخیره کند.

به همین دلیل است که در صورت وجود مشکلاتی مانند سنگ کیسه صفرا یا سایر بیماری ها، پزشک با جراح کیسه صفرا را از بدن خارج می کند در نتیجه مجاری صفراوی گشاد می شوند و کار کیسه صفرا را آن ها بر عهده می گیرند.

کار کیسه صفرا چیست؟

کار کیسه صفرا این است که پس از خوردن غذا، صفرای تولید شده از کیسه صفرا را به داخل روده کوچک منتقل می کند که باعث جذب و هضم چربی های غذا می شود.

تحریک اشتها، نرم شدن و رقیق شدن خون و کمک به حرکت راحت تر آن در مجاری و کمک به هضم چربی ها وقتی وارد روده میشوند که احساس دفع ایجاد میشود از عملکرد های آن است.

بیماری های شایع کیسه صفرا در سالمندان

هر ساله افراد زیادی از مشکلات کبسه صفرا رنج می برند و مجبور به جراحی آن می شوند اگر چه کیسه صفرا عضو مهمی به حساب نمی آید اما این بیماری علاوه بر دردناک بودن می تواند مشکلات زیادی را در بدن ایجاد کند.

برخی از بیماری های شایع مربوط به کیسه صفرا که اغلب در سالمندی رخ می دهد عبارتند از:

• التهاب کیسه صفرا (کوله سیستیست)

در صورت خارج نشدن صفرا از کیسه آن، این قسمت بدن ملتهب می شود، این مشکل به دلایل مختلفی ممکن است رخ دهد که شایع ترین آن وجود سنگ در مجاری است از علل دیگر این مشکل عفونت ها، مصرف الکل و تومورهایی است که باعث تولید بیش از حد کیسه صفرا می شود.

التهاب کیسه صفرا این اندام را به باکتری های عفونی بسیار حساس می کند و پارگی کیسه صفرا نیز ممکن است در این حالت رخ دهد.

• سنگ کیسه صفرا (کوله لیتیاز)

اگر کبد و چربی بیش از حد در بدن وجود داشته باشد کریستال ها و رنگدانه هایی در کیسه صفرا ظاهر می شوند، این کریستال ها به مرور زمان با هم ترکیب شده و سنگ ها را تشکیل می دهند سنگ کیسه صفرا یک بیماری شایع مجاری صفراوی است این سنگ ها وارد مجرای صفراوی شده و باعث عفونت یا التهاب می شوند.

سایز این سنگ ها با اندازه های مختلف می توانند به بزرگی یک سنگریزه یا به بزرگی یک توپ گلف باشند و می تواند باعث مشکلاتی مانند درد در این ناحیه و حالت تهوع شود.

• سرطان کیسه صفرا

یکی دیگر از مشکلات نادر کیسه صفرا سرطان است اما اگر این اتفاق بیفتد می تواند به سایر قسمت های بدن سرایت کند و خطرناک شود البته اگر این بیماری سریع و زود تشخیص داده شود امکان درمان آن وجود دارد.

ولی متأسفانه چون این عارضه بدون علامت است تشخیص زود هنگام آن نیز دشوار بوده و معمولاً تنها در زمان پیشرفت می توان آن را تشخیص داد.

• عفونت مجاری کیسه صفرا

بیماری کیسه صفرا یکی از خطرناک ترین بیماری های صفراوی است که در صورت عدم تشخیص سریع باعث مرگ بیمار می شود. عفونت کیسه صفرا علائمی مانند تب، درد شکم در بالای شکم و سمت راست، مشکلات گوارشی در سالمندان، تنگی نفس، کم اشتهایی، کسالت و بی حالی را دارد که با مرور زمان شدید تر نیز میشود. سنگ های صفراوی اغلب به دلیل سنگ هایی که در مجاری صفراوی گیر می کنند ایجاد می شوند.

• پارگی کیسه صفرا

پارگی کیسه صفرا عارضه بسیار خطرناکیست که به خاطرعوامل مختلفی مانند عفونت کیسه صفرا، التهاب در این ناحیه یا ضربه خوردن شکم ایجاد می شود و متاسفانه اگر زود درمان نشود احتمال سرایت صفرای کیسه به معده و انتقال آن به خون وجود دارد.

پارگی کیسه صفرا معمولاً با درد شدید همراه است و فرد مبتلا را راهی بیمارستان می کند بعلاوه می تواند منجر به عفونت خون و به وجود آمدن شوک به بدن شود.

علت تشکیل سنگ کیسه صفرا

طبق تحقیقاتی که دانشمندان دانشگاه هاروارد انجام دادن مشخص گردید سنگ های صفراوی، معمولاً از 80 درصد کلسترول و 20 درصد ترکیبات بیلی روبین و نمک های کلسیم تشکیل شده اند.

علت تجمع این مواد و تشکیل سنگ کیسه صفرا به تفصیل توضیح داده نشده است اما اطلاعات زیادی در مورد آن وجود دارد و در حال بررسی است برخی از علل تشکیل سنگ کیسه صفرا عبارت اند از :

کلسترول اضافی در کیسه صفرا:

میزان کلسترول تولید شده در کبد از میزان کلسترول موجود در کیسه صفرا بیشتر شود، سنگ های سخت در کیسه صفرا تشکیل می شوند.

وجود مقدار زیاد بیلی روبین در کیسه صفرا:

به دلیل حذف گلبول های قرمز قدیمی توسط کبد تولید بیلی روبین شروع می شود و در برخی موارد مانند آسیب کبدی و اختلالات خونی میزان تولید بیلی روبین به طور چشمگیری افزایش می یابد.

اگر میزان بیلی روبین بیش از حد نیاز باشد کیسه صفرا نمی تواند آن را تجزیه کند و در این حالت سنگ های سختی با رنگ های مشکی و قهوه ای ایجاد می شود.

تولید صفرای غلیظ در کیسه صفرا:

اگر عملکرد کیسه صفرا مختل شود، کیسه صفرا قادر به دفع مایع داخل آن نیست در این صورت مایع در کیسه صفرا گیر می کند و منجر به تشکیل سنگ می شود.

مهم ترین علائم بیماری های کیسه صفرا

بیمارهای کیسه صفرا ممکن است با علائم متفاوت یا برای مدتی بدون هیچ علامتی باشد اما علائم مهمی که معمولاً می‌ توانند برای افراد هشدار دهنده باشند عبارتند از:

دردهای شدید شکمی در ناحیه کمر و شانه راست

• احساس سیری در معده مخصوصاً بعد از خوردن غذاهای چرب همراه با درد
• دردهای بد در تنفس عمیق
• درد قفسه سینه
• تب و لرز
• تهوع و استفراغ
• سوزش سر دل
• تغییرات غیر طبیعی رنگ، مانند زرد شدن پوست یا چشم
• هضم ضعیف

چه کسانی بیشتر در معرض خطر مشکلات کیسه صفرا هستند؟

مشکلات مجاری صفراوی معمولاً غیرقابل پیش بینی هستند اما برخی از سالمندان بیش از دیگران در معرض خطر ابتلا به این بیماری ها هستند. سالمندان به ویژه زنان بالای 50 سال از جمله این افراد آسیب پذیر هستند.

عوامل متعددی مانند چاقی، دیابت، کبد چرب، استفاده از قرص های ضد بارداری، کاهش وزن سریع و مصرف الکل می توانند خطر ابتلا به بیماری کیسه صفرا را افزایش دهند.

بنابراین اگر والدین یا یکی از بستگان شما به این بیماری مبتلا هستند بهتر است با پزشک مشورت کنید و در صورت نیاز با انجام آزمایشات از سالم بودن کیسه صفرا خود مطمئن شوید.

علائم پارگی کیسه صفرا چیست؟

در صورتی که کیسه صفرا پاره شود مایع درون صفرا آزاد شده و به دستگاه هضمی منتقل میشود و ممکن است مشکلات جدی ای برای فرد ایجاد کند علائمی مانند زردی در چشم و پوست، تهوع و استفراغ، درد بسیار در قسمت راست شکم و تب میتواند از علائم بروز پارگی کیسه صفرا باشد اگر این علائم را تجربه کردید سریعا به پزشک مراجعه کنید تا تشخیص دقیقی برای این وضعیت انجام شود و روند درمانی شما انجام شود.

استفراغ صفراوی چیست؟

استفراغ صفراوی یا استفراغ بافت معده ای همان انتقال مایع صفرایی از معده است که این اتفاق با احساس درد در شکم، تهوع و ترشحات صفرایی در مدفوع همراه است و این استفراغ معمولا به رنگ زرد و سبز روشن میباشد.

این عارضه معمولا به دلیل مسدود شدن مجرای صفراوی، مشکلات کبدی، اختلالات گوارشی و التهابات معده ایجاد میشود که در هرصورت به معاینه پزشک نیاز دارد .

توصیه های تغذیه ای برای پیگشیری از کیسه صفرا

افراد باید چربی خون خود را به میزان قابل توجهی کاهش دهند زیرا در صورت وجود کلسترول بیش از حد در صفرا احتمال تشکیل سنگ کیسه صفرا بسیار افزایش می یابد. وقتی فردی غذاهای چرب می خورد کیسه صفرا با دفع صفرا به روده بزرگ به شدت منقبض می شود و به حذف چربی های گرفته شده در این زمان پس از غذا کمک می کند. سطح بالای کلسترول در صفرا مضر است و اگر کلسترول حذف نشود سنگ هایی با اندازه های مختلف ایجاد می کند.

افرادی که در معرض خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا هستند نباید تمام چربی ها را از رژیم غذایی خود حذف کنند آنها باید بدانند که حذف چربی از رژیم غذایی می تواند آسیب جدی به کیسه صفرا وارد کند.
از آنجایی که ارتباط مستقیمی بین مصرف کلسترول و تشکیل سنگ کیسه صفرا وجود دارد بهتر است افراد مصرف غذاهای حاوی کلسترول بالا را کاهش دهند همچنین خوردن چندین وعده غذایی سبک در طول روز برای جلوگیری از تشکیل بیشتر سنگ توصیه می شود.

چگونه از بیماری های کیسه صفرا پیشگیری کنیم؟

برای پیشگیری از بیماری های کیسه صفرا میتوانیم راه هایی را که فهرست کرده ایم انجام دهید تا گام موثری برای جلوگیری از مشکلات کیسه صفرا باشد تا آنرا تجربه نکنید.

• سالمندان مبتلا به علائم کیسه صفرا در صورت داشتن اضافه وزن باید با ورزش و رژیم غذایی مناسب به فکر کم کردن و رسیدن به وزن ایده آل باشند. 
• اگر دیابت دارید، دارو و درمان را در نظر بگیرید. 
• یک رژیم غذایی سالم داشته باشید و مطمئن شوید که در رژیم غذایی خود از سبزیجات، میوه و غلات فراوان استفاده می کنید همچنین از الکل اجتناب کنید.

آزمایشات لازم برای تشخیص بیماری های کیسه صفرا

اگر هر کدام از علائم فوق را دارید یا به خاطر مشکلات ژنتیکی نگران سلامت عزیزان خود هستید بهتر است با یک پزشک متخصص در این زمینه مشورت کنید. پزشک متخصص احتمالاً از آزمایش‌های زیر برای تأیید وجود بیماری کیسه صفرا و تشخیص نوع و علت آن استفاده می ‌کند:

سونوگرافی شکم که ساده ترین راه برای تشخیص بیماری های صفراوی است.

آندوسکوپی که دوربین از طریق آن وارد روده و کیسه صفرا می شود.

کلانژیوپانکراتوگرافی که با دوروش رتروگراد آندوسکوپی یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی انجام میشود و می تواند تصاویر واضحی از داخل کیسه صفرا و اندام های مرتبط با آن ارائه دهد.

اسکن HIDA زمانی که طی آن ماده ای به داخل کیسه صفرا تزریق می شود که اگر مشکلی در بازگشت صفرا از کبد وجود داشته باشد با اسکن مشخص می شود.

درمان سنگ کیسه صفرا در خانه

• مصرف نعناع میتواند برای هضم غذا مفید باشد و جریان صفرا و مایعات گوارشی را تحریک میکند که به از بین رفتن سنگ صفرا کمک میکند و در تسکین درد آن نقش موثری دارد.
• از برنامه غذایی مناسبی استفاده کنید و از مصرف ادویه جات که باعث تحریک کبد و افزایش درد میشود جلوگیری کنید.
• مصرف آب لیمو از تولید کلسترول در کبد جلوگیری می کند می توانید آب نصف لیموی تازه را در آب حل کرده و آن را در طول روز میل کنید.

سخن آخر

از بسیاری از بیماری های کیسه صفرا میتوان با سبک زندگی و غذاهای مناسب پیشگیری کرد اما با نبود آن هم میتوان یک زندگی عادی داشت افرادی که علائمی شبیه به درد دارند باید در اسرع وقت برای تشخیص به پزشک متخصص مراجعه کنند تا از پیشرفت بیماری خود مطلع شده و تحت درمان قرار گیرند.