بیماری پارکینسون را می شناسید؟ از علائم و عوامل خطر ابتلا به بیماری پارکینسون خبر دارید؟ بیماری فلج رعشه‌ای یا پارکینسون، پس از آلزایمر دومین بیماری شایع مخرب عصبی به شمار می‌رود. اگر بخواهیم به صورت ساده در این باره صحبت کنیم؛ می‌توانیم بگوییم بیماری پارکینسون، یکی از انواع بیماری‌های نورولوژیک است که در اثر این بیماری فرد به تدریج توانایی جسمی و روحی خود را از دست می‌دهد. در صورت عدم انتخاب درمان مناسب برای بیماری پارکینسون، با سرعت بیشتری بر شدت علائم آن افزوده می‌شود.
بیماری پارکینسون جزء بیماری‌هایی است که سیر پیش رونده و مزمنی داشته و بطور عمده در سنین 20 تا 80 سالگی با میانگین سنی 55 سال بروز پیدا می‌کند. برآوردهای اپیدمیولوژیکی نشان می‌دهد که بین 1/4 تا 6/4 میلیون نفر از سالمندان بالای 50 سال در 10 کشور پر جمعیت جهان تحت تاثیر این بیماری قرار می‌گیرند. بیشتر این بیماران نیازمند مراقبت های پرستار سالمند در منزل هستند.
پارکینسون چیست؟
بیماری پارکینسون نوعی اختلال عصبی است، که بر حرکت بدن تاثیر کرده و عملکرد آن را مختل می‌کند. تغییر برخی سلول‌های خاص در مغز (نورون های دوپامینرژی موجود در ماده‌ی سیاه مغز میانی) باعث ایجاد این بیماری می‌شوند. نورون‌های دوپامینرژی مسئولیت مهمی بر عهده دارند و آن ساخت ماده‌ی شیمیایی مهمی به‌نام دوپامین است. دوپامین خود ماده‌ای است که با ارسال سیگنال به مغز (بخش کنترل‌کننده‌ی حرکات بدن در مغز) باعث می‌شود که مغز فرمان حرکت را به ماهیچه ها ارسال کند. در افراد مبتلا به پارکینسون این سلول‌های عصبی دیگر به درستی فعالیت نمی‌کنند و در نتیجه، ترشح دوپامین کاهش می‌یابد. نتیجه‌ی این اتفاق، ایجاد مشکلات حرکتی در بدن بیمار است. علائم بیماری به آرامی شروع و به تدریج افزایش می‌یابد. در بعضی موارد با لرزش خفیف دست آغاز می‌شود و بیمار به سختی می‌تواند آن را تشخیص دهد. پارکینسون حرکاتی چون حرف زدن، نوشتن ،کارکردن، لباس پوشیدن و حتی پلک زدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد.علائم بیماری پارکیسنون
علائم این بیماری برای هر فرد می‌تواند متفاوت باشد؛ اما در همه موارد، از یک طرف بدن آغاز شده و به سمت نیمه دیگر بدن ادامه می‌یابد. حتی زمانی که هر دو سمت بدن، درگیر علائم بیماری شود، علائم در سمتی که زودتر مبتلا شده، شدیدتر خواهد بود. علائم و نشانه‌های بالینی بیماری پارکینسون شامل موارد زیر است.
لرزش یا ترمور
اولین نشانه بیماری پارکینسون، لرزش در بعضی اندام‌ها است. این لرزش معمولا در یکی از اندام‌ها آغاز می‌شود، که شایع‌ترین آنها لرزش در انگشتان دست یا دست است. با وجود اینکه اغلب بیماران به وسیله این نشانه، بیماری خود را تشخیص داده و به پزشک مراجعه می‌کنند،اما در همه بیماران مبتلا به پارکینسون بروز نمی‌کند. باید به این نکته نیز توجه داشت که هر لرزشی به معنای بیماری پارکینسون نیست. لرزش‌های مربوط به این بیماری، در بیداری شدت گرفته و در هنگام خواب کاهش می‌یابند.برادی کینزی یا حرکت آهسته
کندی حرکت به این صورت خود را نشان می‌دهد، که فرد بعد از استراحت نمی‌تواند مثل همیشه و با همان سرعت قبل از استراحت، از صندلی یا تخت بلند شود یا حرکت کند. در این وضعیت بیمار کار‌های ساده را با سرعت پایین‌تر از حد معمول انجام می‌دهد، قدم‌هایش کوتاه‌تر شده، هنگام راه رفتن پای خود را روی زمین می‌کشد و بلند شدن از صندلی برایش دشوار می‌شود.رژیدیتی یا سفتی عضلات
درصورت ابتلا به بیماری پارکیسنون، سفتی عضلات در همه اندام‌ها می‌تواند رخ دهد. انقباض عضلات در قسمت‌های مختلف بدن می‌تواند موجب درد و خستگی شده و دامنه حرکات را محدود کند.
از بین رفتن تعادل و اختلال در قامت
یکی دیگر از نشانه‌های بیماری پارکینسون، عدم توانایی در حفظ تعادل است. این نشانه برای سالمندانی که به پوکی استخوان مبتلا هستند، خطرناک است. برخی از مبتلایان زمین خوردن‌های مکرر را در روز گزاررش کرده‌اند. به همین دلیل، خطر آسیب هایی مانند شکستگی مفصل هیپ در این افراد بیشتر است، به طوری که در افراد مبتلا به پارکینسون شکستگی هیپ پنج برابر افراد سالم اتفاق می افتاد و این خود هزینه های اقتصادی زیادی را به جامعه تحمیل می‌کند. این افراد برای جلوگیری از آسیب‌های بیشتر به پرستار سالمند برای مراقبت و نگهداری نیاز دارند. همچنین ممکن است قامت بیار خمیده شود.تغییر در تکلم
اگر شاهد تغیرات درگفتار سالمند خود هستید، باید نگران باشید، زیرا یکی از نشانه‌های بیماران مبتلا به پارکینسون، تغییر در تکلم و گفتار است که به شکل‌‌های تکلم آرام، مبهم، سریع، به حالت یکنواخت و یا به حالت تردید خواهد بود. از دیگر علائمی که در بیماران مبتلا به پارکنسون دیده شده،، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.- بی قراری در خواب و یا خستگی در طول روز
- تغییرات نوشتار
- از دست دادن حرکات اتوماتیک مثل حرکت دست‌ها حین راه رفتن
- دشواری در بلع
- مشکلات حافظه، گیجی یا زوال عقل
- پوست چرب
- یبوست
علل بیماری پارکینسون در سالمندان
در بیماری پارکیسنون، نورون‌های تولید کننده دوپامین از بین می‌روند و تاکنون علتی برای ازبین رفتن این نورون‌ها شناسایی نشده است. در نتیجه علت ابتلا به پارکینسون نیز ناشناخته است؛ اما به نظر می‌رسد یکسری عوامل در بروز آن نقش داشته باشند. این عوامل شامل: ژن: محققان جهش های ژنتیکی خاصی را شناسایی کرده‌اند که می تواند باعث بیماری پارکینسون شود. اما این موارد معمولا شایع نیستند به جز در موارد نادری که اکثر اعضای خانواده مبتلا به بیماری پارکینسون هستند. محرک های محیطی: قرار گرفتن در معرض سموم خاص یا عوامل محیطی دیگر ممکن است خطر ابتلا به بیماری پارکینسون را افزایش دهد، اما این خطر نسبتاً اندک است. تحقیقات نشان داده که تغییرات زیادی در مغز افراد مبتلا به پارکینسون رخ می‌دهد؛ اما دلیل آن مشخص نیست. این تغییرات شامل: حضور اجساد لِوی: محققان خاطرنشان كردند كه در مغز مبتلایان به پارکینسون، تغییرات بسیاری رخ می دهد، اگرچه هنوز مشخص نیست كه چرا این تغییرات رخ می دهد. یک مورد از آنها اجسام لوی ذرات غیر عادی پروتئین ها هستند که درون سلول های عصبی در بیماری هایی مثل پارکینسون، دمانس و دیگر بیماری ها گسترش پیدا می کنند. محققان معتقدند که با وجود اجسام لوی سرنخ مهمی را برای علت بیماری پارکینسون در اختیار دارند. سطح نوراپی نفرین پایین: نوراپی نفرین، یکی دیگر از انتقال دهنده های عصبی برای کنترل بسیاری از عملکردهای خودکار بدن مانند گردش خون است. در بیماری پارکینسون، انتهاهای عصبی که این ناقل عصبی را تولید می‌کنند از بین می‌روند. این موضوع می تواند دلیل اینکه چرا مبتلایان به پارکینسون نه تنها مشکلات حرکتی را تجربه می‌کنند بلکه خستگی، یبوست و فشار خون بالا را نیز نشان می‌دهد.
عوامل خطر پارکینسون
اکنون که با دلایل ابتلا به بیماری پارکینسون آشنا شدید، بد نیست درباره عواملی که خطر ابتلا به این بیمای را افزایش می‌دهند بیشتر بدانید. این عوامل شامل: سن: با وجود اینکه بیماری پارکینسون می‌تواند در افراد 20 تا 80 سال بروز کند؛ اما امکان مبتلا شدن افراد میانسال و پیر بیشتر است و معمولا افراد 60 سال به بالا به آن مبتلا می‌شوند. بدین ترتیب می‌توان گفت با افزایش سن، احتمال خطر ابتلا به پارکیسنون افزایش می‌یابد. ژن: از عواملی که خطر ابتلا به بیماری پارکینسون را افزایش می‌دهد، وراثت است. یعنی درصورتی که یکی از بستگان شما به این بیماری مبتلا شده باشد، احتمال مبتلا شدن شما افزایش خواهد یافت. جنسیت: تحقیقات نشان داده که آمار مردان مبتلا به پارکینسون بیشتر از زنان است. قرار گرفتن در معرض سموم: اگر با سمومی مثل علف‌کش‌ها و سموم دفع آفات سرو کار دارید، پروتکل‌های بهداشتی را به خوبی رعایت کنید؛ زیرا قرار گرفتن در معرض این سموم، احتمال ابتلا به بیماری پارکینسون را افزایش می‌دهد. سطح نورابی نفرین پایین: نورابی نفرین، یک انتقال دهنده عصبی است، که در کنترل عملکردهای خودکار بدن نقش دارد. در بیماری پارکینسون، انتهاهای عصبی که این ناقل عصبی را تولید می‌کنند از بین می‌روند. این موضوع می‌تواند دلیل اینکه چرا مبتلایان به پارکینسون نه تنها مشکلات حرکتی را تجربه می‌کنند بلکه خستگی، یبوست و فشار خون بالا را نیز نشان می‌دهد.عوارض بیماری پارکینسون در سالمندان
ابتلا به پارکینسون، عوارض متعددی برای بیمار خواهد داشت که قابل درمان هستند. این عوارض شامل: مشکلات تفکر: در مراحلی که بیماری پیشرفت زیادی کرده است، بیمار ممکن است مشکلات شناختی نظیر دمانس، زوال عقل یا مشکلات شناختی را تجربه کند. این مشکلات حتی با مصرف دارو نیز به سختی کنترل می‌شوند. افسردگی و تغییرات عاطفی: در مراحل ابتدایی ابتلا به بیماری، بیمار با تغییراتی عجیبی روبه رو است که می‌تواند برایش نگران کننده و اضطراب آور باشد.در این شرایط ممکن است سالمند دچار افسردگی شود. مبتلا شدن بیمار به افسردگی، روند پیشرفت بیماری را افزایش می‌دهد و درمان آن می‌تواند مقابله با سایر چالش‌های بیمار را آسان‌تر کند. تغییرات عاطفی با استفاده از دارو‌هایی که پزشک تجویز می‌کند قابل کنترل است.
- تغییرات فشار خون
- اختلال عملکرد بویایی
- درد
- خستگی
- اختلال عملکرد جنسی
تشخیص بیماری پارکینسون
تا به امروز هیچ آزمایش خاصی برای تشخیص بیماری پارکینسون وجود ندارد. در مواردی پزشک اسکن SPECT که به اسکن انتقال دهنده دوپامین شناخته می‌شود را پیشنهاد می‌دهد. در حیقیت این اسکن تنها جنبه تاییدی بر تشخیص پزشک دارد؛ زیرا تنها روش تشخیص پارکینسون، تشخیص پزشک با استفاده از علائم، معاینات بالینی، عصبی و تاریخچه پزشکی است. CTI، MRI، سونوگرافی، PETاسکن و حتی آزمایش خون برای رد کردن سایر بیماری‌هایی است که علائمی مشابه بیماری پارکینسون دارند. در حقیقیت این آزمایشات برای اطمینان از تشخیص صحیح و جلوگیری از اشتباه است. در مواردی پزشک تشخیص را با تست کردن یک دارو انجام می‌دهد. او یکی از داروهای بیماری پارکینسون را برای بیمار تجویز می‌کند و درصورتی که اثرات بیماری کاهش یابد و بیمار در مسیر بهبودی قرار گیرد، تاییدی بر ابتلا به پارکینسون خواهد بود.پیشگیری از بیماری پارکینسون در سالمندان
تا زمانی که علت ابتلا به این بیمار مشخص نشود، تعیین راه‌های پیشگری از آن نیز کار دشواری خواهد بود. اما طبق تحقیقات انجام شده، ورزش منظم هوازی، می‌تواند خطر ابتلا به بیماری پارکینسون را کاهش دهد. همچنین افراد که نوشیدنی‌های کافئین دار می‌نوشند، نسبت به کسانی که نوشیدنی‌های کافیئین دار مصرف نمی‌کنند، کم‌تر مبتلا می‌شوند. نوشیدنی چای سبز نیز خطر ابتلا به این بیماری را کاهش می‌دهد. البته هنوز هم مدارک و شواهدی که رابطه بین پارکیسنون و تاثیرگذاری این نوشیدنی‌ها را به خوبی نشان دهد، وجود ندارد.درمان بیماری پارکینسون
بیماری پارکینسون قابل درمان نیست اما راه‌هایی برای کنترل آن وجود دارد. پزشک با توجه به وضعیت بیمار می‌تواند از شیوه دارو درمان و جراحی استفاده کند. او حتی ممکن است سبک زندگی سالم، ورزش‌‌های هوازی مداوم و تغیر در تغذیه را پیشنهاد دهد. در ادامه به بررسی هر روش می‌پردازیم.
دارو
افراد مبتلا به پارکیسنون، غلظت دوپامین کمی دارند اما از آنجایی که دوپامین نمی‌تواند به صورت مستقیم وارد مغز شود، به صورت دارو تجویز می‌شود. این دارو‌ها میزان دوپامین را افزایش داده یا جایگزین می‌کنند و درنهایت به بیمار در افزایش حرکت و کاهش لرزش بدن کمک می‌کنند. با گذشت زمان تاثیر دارو‌ها کم‌تر می‌شود اما باز هم برای کنترل علائم مناسب هستند. این دارو‌ها شامل:- اربی دوپا-لوودوپا
- آمانتادین
- آنتی کولینرژیک ها
- تولکاپون
- مهار کننده‌های MAO B
- آگونیست‌های دوپامین و…
روش‌های جراحی
یکی از راه‌های کنترل بیماری پارکیسنون، تحریک عمیق مغزی (DBS)است. در این روش جراحان الکترود را در قسمت خاصی از مغز قرار می‌دهند. یک ژنراتور نیز در قفسه سینه و نزدیک ترقوه قرار می‌گیرد. بدین ترتیب ایمپالس‌های الکتریکی، از ترقوه به مغز ارسال می‌شود و ممکن است علائم پارکینسون را کاهش دهد. عفونت، سکته یا خونریزی مغزی از خطرات پس از جراحی است که پزشک با در نظر گرفتن درمان مناسب از آنها جلوگیری می‌کند. این شیوه درمان تنها هنگامی که دارو کارساز نباشد اجر می‌شود. اما هنوز هم نمی‌تواند جلوی پیشرفت بیماری را بگیرد. جرحی همچنین به جز لرزش که به درمان با لودوپا پاسخ نمی دهند مفید نیست.سبک زندگی و درمان‌های خانگی
گاهی تغییر در سبک زندگی می‌تواند باعث کیفیت زندگی سالمند مبتلا به پارکینسون شود. شما می‌توانید از یک پرستار سالمند کاربلد برای ایجاد این تغییر و مراقبت از عزیزانتان کمک بگیرید. در ادامه به بررسی سبک زندگی مناسب و تغذیه سالم برای کنترل بیماری پارکینسون می‌پردازیم.تغذیه سالم
اگر چه تاثیرگذاری تغذیه بر درمان پارکینسون تایید نشده، اما مصرف برخی غذا‌ها موجب کاهش علائم بیماری می‌شود. پرستار سالمند باید برای بیمار یک برنامه تغذیه مناسب در نظر بگیرد و مصرف امگا3 ، غذاهای پر فیبر و مصرف نوشیدنی را در این برنامه بگنجاند.
