بروز مشکلات و اختلال در کارکرد مغز منجر به تشنج می شود. در واقع این اختلال، در اثر امواج الکتریکی غیر طبیعی مغز ایجاد می شود. در دوران کودکی، مغز، مانند بزرگسالان فعالیت نداشته و به راحتی نمی تواند در مقابل گرمای زیاد و افزایش دما مقاوم باشد. کودکان نسبت به دمای شدید بسیار حساس بوده و همین دمای بالا ممکن است سبب بروز تشنج در کودک شود. این تشنج که ناشی از تب بالا است، چند ثانیه طول کشیده و احتمال تکرار آن بخاطر تب ایجاد شده، بسیار کم است. تشنج در کودکان با شیوع 6-4 مورد در 1000 کودک، شایع ترین اختلال نورولوژیک طب کودکان محسوب می شود. آثار روانی اجتماعی، ناتوانی های شناختی، اشغال تخت در بیمارستان و طول مدت بستری یا استفاده از خدمات پرستاری و هزینه های درمان در این بیماران نیازمند توجه خاص است؛ چراکه بیش از 50% کودکان زیر یک سال مبتلا به تشنج، عود بیماری را تجربه می کنند.
دلایل ایجاد تشنج چیست
هر چیزی مسیرهای ارتباطی مغز را مختل کند می تواند منجر به تشنج شود. چراکه ایجاد، ارسال و دریافت امواج الکتریکی برای برقراری ارتباط در مغز توسط سلول های عصبی یا نورون ها انجام می پذیرد.
گاهی اوقات تشنج به دلایل زیر است:
- بیماری صرع از جمله علل شایع تشنج است، اما هر کسی که تشنج کرده لزوما صرع ندارد.
- تب بالا، که علت آن نیز می تواند ناشی ازعفونت هایی چون مننژیت باشد.
- کمبود خواب
- کمبود سدیم خون (هیپوناترمی)، که ممکن است داروهای مدر یا دیورتیک موجب آن باشند.
- آسیب به سر که موجب خونریزی مغزی شده است.
- سکته مغزی
- تومورهای مغزی
تشنج ناشی از تب در کودکان
تب های بالاتر از 39 درجه سانتیگراد در کودکان سبب نوعی از تشنج میشود که تشنج ناشی از تب گفته می شود. دلیل این نوع تب بروز عفونت در بخشی بجز مغز است. در کودکان 6 ماهه تا 5 ساله امکان بروز تشنج ناشی از تب وجود دارد. اما علاوه بر ایجاد نگرانی زیاد و وحشت، در اکثر مواقع نچندان جدی و خطرناک است.
تشنج ناشی از تب در کودکان که بطور معمول در آغاز بیماریهای تب دار و بصورت افزایش ناگهانی دمای بدن مشاهده می شود. این تشنج در ارتباط با بیماری ای چون سرماخوردگی که ناشی از عفونت های دستگاه تنفسی فوقانی بوده معمول است.
کوکان بدلیل اینکه سیستم مغزی و عصبی آنها هنوز بالغ و کامل نشده نسبت به تشنج بسیار مستعدترند. تشنج ناشی از تب به صورت تونیک – کلونیک و ژنرالیزه است. وجود پرستار کودک در منزل، در واکنش به موقع و اصولی تا حد زیادی کمک کننده است.
طول دوره نخستین مرحله تشنج معمولاً در حدود نیم دقیقه است وعلائم آن عبارتند از:
- کاهش سطح هوشیاری
- سفتی بدن و اندام
- قطع تنفس برای حدود 30 ثانیه و مجددا تنفس بسیار سطحی.
- دفع ناخودآگاه ادرار یا مدفوع
صرع
طول دوره دومین مرحله صرع در کودکان کمتر از پنج دقیقه بطور معمول است. کودک هنوز در این مرحله بیهوش بوده و علائم زیر در وی دیده می شود:
- پرش اندام ها یا صورت
- برگشت سیاهی چشم ها به سمت بالا
کودک بعد از پایان مرحله دوم، به هوش آمده اما ممکن است برای یک تا دو ساعت به خواب رود. کودک درهنگام بیدارشدن ممکن است گیج، خواب آلود و تحریک پذیر باشد.
تکرار حملات تشنجی را صرع مینامند، که می توان گفت در میان 200 کودک تنها در یک نفر صرع اتفاق می افتد. صرع این بیماری عصبی با ایجاد اختلال در امواج مغز بیشتر در کودکان و افراد سالمند اتفاق می افتد.
بیماری صرع با یک اختلال ساختمانی در مغز باعث بروز حرکات کنترل نشده یا گاهی بی علت در فرد رخ میدهد. محرک های حسی در برخی کودکان مبتلا به صرع، مانند نورهای شدید و درخشان نیز حملات تشنجی را آغاز می کند.
علائم صرع در کودکان
تشنج از اصلی ترین علائم صرع که انواع مختلفی از آن تاکنون شناخته و تعریف شده است. در کودکان تشنج های صرعی تونیک – کلونیک شایع تر می باشد که بیش از سه چهارم کودکان مبتلا به صرع، از این نوع تشنج رنج می برند.
تشنج تونیک کلونیک
- به مدت چند دقیقه پیش از بروز تشنج، تحریک پذیری یا رفتارهای غیرعادی در کودک دیده میشود.
- انقباض و اسپاسم عضلات به مدت 30 ثانیه سپس بیهوشی کودک و در پی آن به زمین افتادن و تنفس نامنظم است.
- حرکات پرشی اندام ها یا صورت: طول مدت می تواند از 20 ثانیه تا چند ساعت باشد. لازم به ذکر است که در این مرحله ممکن است کودک زبانش را گاز بگیرد و کنترل مثانه یا روده را از دست بدهد.
- پس از توقف تشنج کودک تا چند دقیقه و به ندرت تا ده دقیقه ممکن است در حالت بیهوش باقی بماند.
- بعد از هوشیاری کودک، حالت گیجی و سردرد داشته و امکان دارد به خواب رود.
مراقبت از کودک مبتلا به صرع
هنگامیکه کودک مبتلا به صرع دچار تشنج می شود، پرستار کودک یا اطرافیان می توانند مراقبت های لازم در منزل را برای وی انجام دهند.
اطمینان از باز بودن راه های تنفسی و کنترل علائم حیاتی بیمار مبتلا به صرع بسیار مهم است. مراقب بیمار در منزل در زمان تشنج نکات جلوگیری از آسیب دیدگی فرد را رعایت و پیشگیری نماید.
نباید به کودکی که دچار تشنج صرعی شده و بیهوش شده، دارویی داده شود. این زمان بیهوشی بسیار کم است. همچنین در صورت بروز حرکات پرشی کودک برای پیشگیری از آسیب دیدگی کودک از کنترل این حرکات بپرهیزید. این کنترل مشکل بوده و حتی ممکن است در حین تشنج فرد به زمین افتاده و موجب آسیب به ستون فقرات، کتف ها و سر گردد. بنابراین احتیاط های لازم در این مواقع نیاز می باشد.
نکته مهم: اگر بیمار مبتلا به صرع بیش از 10 دقیقه بیهوش بماند یا تشنج او بیش از 5 دقیقه طول کشیده یا تشنج ها مکرر و پی در پی باشد، می بایست سریعا به اورژانس مراجعه کنید.
