از تقویت عملکرد سیستم گوارشی گرفته تا داشتن یک پوست باطراوت و شفاف، همگی از فواید ریحان اند. گیاهی معطر از خانواده نعنایان که در ابتدا در کشورهای آسیایی، آفریقایی و هند به عمل آمد و به عنوان یک نوع گیاه مقدس از آن یاد می شد. به همین دلیل است که کلمه ریحان (Basil) از یکی از واژه های یونان باستان به نام Basilikhon به معنای سلطنتی سرچشمه گرفته است.
این گیاه پرطرفدار در سر تا سر جهان در انواع متفاوتی وجود دارد که یا خام و به صورت تنهایی مصرف می شود، یا در غذاها و خوراکی های متفاوت و به شکل پخته. در این مطلب با تمام خواصی که ریحان برای سلامتی بدن ما فراهم می آورد، آشنا خواهیم شد. از کنترل علائم دیابت و بهبود عملکرد روده گرفته تا شادابی پوست، همگی از خواص این گیاه محبوب اند.
مواد مغذی و ترکیبات گیاهی
مواد مغذی موجود در یک قاشق غذاخوری ریحان که تقریبا 2 گرم است، عبارتند از:
| ریحان تازه، خرد شده | ریحان خشک، خرد شده | |
| کالری | 0.6 | 5 |
| ویتامین | A ٪3 از مقدار مواد مغذی موردنیاز روزانه | ٪4 از مقدار مواد مغذی موردنیاز روزانه |
| ویتامین | K ٪13 از مقدار مواد مغذی موردنیاز روزانه | ٪43 از مقدار مواد مغذی موردنیاز روزانه |
| کلسیم | ٪0.5 از مقدار مواد مغذی موردنیاز روزانه | ٪4 از مقدار مواد مغذی موردنیاز روزانه |
| آهن | ٪0.5 از مقدار مواد مغذی موردنیاز روزانه | ٪5 از مقدار مواد مغذی موردنیاز روزانه |
| منیزیم | ٪1.5 از مقدار مواد مغذی موردنیاز روزانه | ٪3 از مقدار مواد مغذی موردنیاز روزانه |
با توجه به جدول بالا، اگر چه فواید ریحان در نوع خشک شده آن بیشتر است، اما استفاده کمتری نسبت به نوع تازه آن دارد. از طرف دیگر، از آنجایی که این گیاه به صورت روزانه یا هفتگی به میزان اندکی مصرف می گردد، تنها ویتامینی که برای بدن فراهم می آورد، ویتامین K خواهد بود.
ترکیبات گیاهی موجود در ریحان علاوه بر اینکه برای بدن مفید اند و می توانند در کنترل علائم سرطان روده موثر باشند، موجب تمایز عطر و طعم آن نسبت به دیگر گیاهان نیز خواهند شد. در واقع، به این دلیل است که به روغن های بدست آمده از ریحان، روغن گیاهی یا Essential Oil می گویند.
فواید ریحان و تاثیر آن در سلامتی
علاوه بر طعم و عطر دلنشین، موارد استفاده آن در درمان عارضه های متفاوت، علت دیگر محبوبیت این گیاه است. از ریحان می توان در از بین بردن حالت تهوع یا گزش استفاده کرد. همچنین به دلیل فواید و نتایج اثبات شده آن در بازیابی سلامتی، ریحان به صورت گسترده در سیستم های جامع پزشکی بسیاری چون طب سنتی چینی و طب آیورودا مصرف می شود.
امروزه دانشمندان و متخصصان بسیاری در تلاش اند تا درباره فواید ریحان تحقیقات گسترده تری داشته و از آن برای بهبود بیماران استفاده کنند که تا به الان، به نتایج خارخ العاده ای نیز از این گیاه دست یافته اند. البته خواص متناسب با نوع ریحان نیز متفاوت خواهد بود.
همانطور که می دانید، انواع متفاوتی از ریحان وجود دارد که رایج ترین و در دسترس ترین آنها ریحان شیرین (Sweet Basil) و ریحان مقدس (Holy Basil) است.
فواید اثبات شده ریحان شیرین
- کاهش احتمال از دست دادن حافظه که بر اثر سالخوردگی یا استرس اتفاق می افتد
- کاهش افسردگی ناشی از بیماری های مزمن
- کاهش خطر سکته مغزی و کمک در مراقبت از بیمار سکته مغزی در منزل
- کمک به کنترل فشار خون نرمال یا کاهش آن
- آرام کردن رگ های خونی و رقیق کردن خون (درست مانند آسپرین)
- کمک به مدیریت عارضه های مصرف آسپرین علیه روده و پیشگیری از ایجاد زخم در آن محل
- جلوگیری از بروز سرطان هایی چون سرطان پستان، روده بزرگ و لوزالمعده
- کاهش و کنترل کسترول خون نرمال و تری گلیسیرید بالا
- پیشگیری از رشد باکتری هایی که در دهان موجب پوسیدگی دندان ها می شوند
- مصرف ریحان با افزایش باکتری های مفید روده به بهبود گوارش نیز کمک میکند
- کمک به عملکرد بهتر آنتی بیوتیک ها در برابر بیماری های عفونی
- دفع حشراتی مانند پشه و کنه
- بهبود مقدار قند خون نرمال ناشتا
مطالعات از الزام مصرف 100 الی 400 میلی گرم ریحان در هر کیلوگرم از وزن بدن می دهند تا از فواید ریحان استفاده حداکثری شود. البته این میزان در تست حیوانی اثبات شده و هنوز دوز مناسب انسانی تعیین نشده است.
فواید اثبات شده ریحان مقدس
این نوع ریحان سابقه طولانی در درمان یا کمک به بهبودی بسیاری از بیماری ها از جمله کنترل علائم دیابت، سرطان ها و مواردی که در قسمت بالا ذکر شد، دارد. اگر چه متاسفانه مطالعات انسانی کمی در این زمینه در دسترس است اما همان میزان کم نیز شامل نتایج بسیار دلگرم کننده ای است.
در یکی از مطالعات از 60 نفر از مبتلایان به دیابت نوع 2 درخواست شد تا هر روز، پیش از صبحانه و شام به مدت 3 ماه 250 میلی گرم عصاره ریحان مقدس را به همراه داروهای مربوط به بیماری خود مصرف کنند. نتایج ثابت کرد این افراد در مقایسه با بیمارانی که تنها داروهای دیابت خود را مصرف کرده اند، قند خون شان به میزان 18% کاهش یافته است.
در تحقیق دیگری از 158 نفر که حداقل سه نشانه اضطراب شدید را تجربه می کردند، خواسته شد تا به صورت روزانه و برای 6 هفته 1200 میلی گرم از این نوع ریحان مصرف کنند. پس از این بازه زمانی، شواهد نشان دهنده پیشرفت 39 درصدی بهبود علائم استرس در این گونه افراد در مقایسه با دارونماها بود.
البته که تحقیقات بیشتر با جامعه آماری بالاتری نیاز است تا فواید ریحان مقدس قابل استنادتر شوند، اما با این حال، همین موارد اندک می تواند نور امیدی را در دل بیماران مبتلا به دیابت یا حملات پنیکی روشن کند.
آیا در کنار فواید ریحان، باید نگران عوارض احتمالی مصرف بالای آن باشیم؟
به صورت کلی، اگر از ریحان در مقادیر کم استفاده شود، گیاه بی خطری است اما باز هم احتیاط شرط عقل است. برگ ریحان چه تازه و چه به صورت خشک شده سرشار از ویتامین K است که به لخته شدن خون کمک می کند به همین دلیل، مصرف بالای آن ممکن است با دارویی چون وارفارین تداخل ایجاد کند و افرادی که دارو های رقیق کننده خون استفاده میکنند باید قبل از مصرف با پزشک خود مشورت کنند.
حال بر عکس آن عصاره ریحان (عصاره ای که در داروها یا مکمل ها استفاده می گردند) باعث رقیق شدن خون شما می گردد به همین منظور اگر در آینده ای نزدیک جراحی در پیش دارید یا به اختلالات خونریزی دچارید حتما این امر را در نظر داشته و با متخصص مشورت کنید.
از جمله فواید ریحان، کمک به داشتن فشار خون نرمال یا کاهش قند خون به افراد دیابتی است. اگر از مکمل های این گیاه استفاده می کنید، حتما پیش از شروع دارو یا طول درمان، پزشک خود را مطلع سازید زیرا ممکن است نیاز به اعمال تغییراتی در داروها یا دوز آنها باشد.
از طرف دیگر اگر حامله هستید یا قصد باردار شدن دارید از مصرف ریحان مقدس دوری کنید. فاز حیوانی تحقیقات نشان می دهد که این گیاه می تواند اثر منفی روی اسپرم داشته باشد البته از تاثیر آن در دوران شیردهی اطلاعات موثق و معتبری در دست نیست.
علاوه بر آن، داشتن آلرژی به ریحان جزو عارضه های نادر است اما اگر به این گیاه حساسیت داشته باشید، علائم عموما پس از مصرف پستو بروز پیدا می کنند و فرد ممکن است دچار کهیر و دشواری در تنفس شود که اگر این وضعیت پیش آمد در کمترین زمان به پزشک مراجعه کنید.
سخن آخر
ریحان یکی از گیاهان پرطرفدار و سرشار از مواد مغذی است که شاید با توجه به مقدار مصرف روزانه آن چندان مفید به نظر نرسد اما باز هم در سلامتی و کنترل علائم برخی از عارضه ها موثر است. دو نوع محبوب این گیاه یعنی ریحان شیرین و ریحان مقدس از خواص بسیار زیادی برخوردارند. از ریحان مقدس عموما در دمنوش ها و مکمل ها استفاده می گردد اما تحقیقات نشان می دهد ریحان شیرین نیز به همان میزان و چه بسا بیشتر برای بدن مفید خواهد بود.
توجه داشته باشید که تحقیقات انسانی بسیاری لازم است تا فواید ریحان را به صورت کامل و در تمامی جنبه ها اثبات نماید ولی وجود ویتامین ها و ترکیبات سودبخش متنوع در آن حتمی است پس تا جای ممکن این گیاه را در رژیم غذایی خود وارد نمایید.
یک پاسخ
خیلی ممنون از انتشار دانستنی های لازم به زبان ساده و کاربردی برای ما