تمام اطلاعات درمورد اسهال: از علت تا درمان

1402-01-15 بدون دیدگاه

اسهال به معنی مدفوع شل، آبکی و مشکل در تخلیه مدفوع است. اسهال یک بیماری رایج در دنیا است و گاهی اوقات می‌تواند علامت یک بیماری دیگر باشد. در مواقع دیگر، ممکن است با علائم دیگری مانند تهوع، استفراغ، درد شکم، نفخ یا کاهش وزن همراه باشد.

خشبختانه، اسهال معمولا کوتاه مدت است و بعد از چند روز رفع می‌شود. اما اگر اسهال بیش از چند روز طول بکشد، معمولا به دلیل بیماری یا عارضه دیگر است. این عارضه‌ها شامل عوارض جانبی دارو، تغییر در رژیم غذایی، سندروم روده تحریک پذیر (IBS) یا اختلال جدی‌تر، از جمله عفونت مزمن، بیماری سلیاک یا التهاب روده بیمار (IBD) است.

اسهال چیست؟

منظور از اسهال، مدفوع آبکی، شل در دفعات بالا است. به همین منظور، اگر جزو افرادی هستید که تعداد دفعات مدفوع شما زیاد بوده، اما غلظت مدفوع عادی و مثل همیشه است، شما جزو افراد متبلا به اسهال دسته بندی نخواهید شد. علاوه بر آن، کودکانی که از شیر مادر تغذیه می کنند نیز معمولا به اسهال دچارند که این یک امر طبیعی است.

در سطح جهانی، به صورت میانگین هر سال 2 میلیارد بیماران مبتلا اسهال توسط متخصصان تشخیص داده شده و در سامانه مخصوصی ثبت می‌شود. از این تعداد، 1.9 میلیون از آنها، کودکانی اند که زیر 5 سال سن دارند. این کودکان معمولا از کشورهای در حال توسعه اند و این امر موجب مرگ آنها می شود. در حقیقت، اسهال، دومین عامل مرگ در افراد در این گروه سنی است.

انواع اسهال

اسهال بسته به مدت زمانی که طول می‌کشد به نام‌های مختلفی شناخته می‌شود:

اسهال خفیف: اسهال شل و آبکی که یک تا دو روز طول می‌کشد. این نوع اسهال شایع‌ترین است و معمولا بدون نیاز به درمان خاصی از بین می‌رود.
اسهال مداوم: اسهال مداوم بطور معمول دو تا چهار هفته طول می‌کشد.
اسهال مزمن: اسهالی بیش از چهار هفته طول می‌کشد یا به صورت تناوبی خوب و سپس دوباره شروع می‌شود مزمن است. این نشان دهنده وضعیت جدی‌تر است و شما باید به پزشک مراجعه کنید.

اسهال یک بیماری شایع است که تمامی سنین را تهدید می‌کند. بیشتر بزرگسالان یک بار در سال و کودکان دو بار در سال به اسهال متبلا می‌شوند.

علت بروز اسهال چیست؟

بیشترین عاملی که منجر به بروز اسهال در افراد می گردد، وجود عفونت در دستگاه گوارش آنها است. ولی اسهال می‌تواند چندین دلیل داشته باشد.

عفونت: پاتوژن‌ها (ویروس‌ها، باکتری‌ها و انگل‌ها) همگی می‌توانند باعث عفونت‌هایی شوند که باعث بیماری اسهال می‌شود. شایع‌ترین عفونت، نوروویروس است که باعث التهاب روده (پاستروانتریت) می‌شود.
مسمومیت غذایی: مصرف غذاهای ناسالم، منقضی شده و پروسس شده می‌توانند باعث اسهال شوند. شایع‌ترین زمان ابتلا به مسمومیت غذایی مسافرت است. معمولا در محیط جدید با بهداشت ضعیف دچار اسهال می‌شوند.
مصرف دارو: اسهال یکی از عارضه‌های جانبی رایج دارویی است. به عنوان مثال: آنتی بیوتیک‌ها که باکتری‌های مضر را از بین می‌برند، اما می‌توانند باکتری‌های مفید را نیز از بین ببرند و باعث اسهال شوند.
غذاهای تحریک کننده دستگاه گوارش: اگر شما نمی‌توانید لاکتوز را نمی‌توانید لاکتوز را تحمل کنید، با مصرف لاکتوز دچار دل درد و اسهال می‌شوید. همچنین کسانی که بیماری سلیاک دچار شدند، با مصرف گندم و گلوتن به اسهال دچار می‌شوند.
بیماری‌هایی که روی روده تاثیر می‌گذارد: اسهال می‌تواند یکی از علائم بیماری دیگر مانند تحریک و التهاب در روده شما شوند. بیماری کرون، کولیت اولسراتیو و سندروم روده تحریک پذیر (IBS) همگی می‌توانند باعث اسهال شوند. استرس و اضطراب مزمن نیز می‌تواند علائم اسهال را بدتر کند.
جراحی روده: بطور معمول بعد از هرگونه جراحی در روده فرد به اسهال مبتلا می‌شود. بعد از جراحی، ممکن است مدتی طول بکشد تا دستگاه گوارش شما مواد غذایی که مصرف می‌کنید را جذب کند و مدفوع شما سفت شود.
غدد درون ریز: بعضا مسائل هورمونی می‌تواند باعث اسهال شوند. بیماری آدیسون و تومور کارسینوئید از جمله این موارد اند.
مصرف شیرین کننده‌های مصنوعی: سوربیتول، اریتریتول و مانیتول همگی شیرین کننده‌های مصنوعی هستند که در آدامس و نوشابه‌های بدون قند یا سایر محصولات بدون قند استفاده می‌شوند. این شیرین کننده‌ها می‌توانند در برخی افراد سالم باعث اسهال شوند.

عوامل خطر ابتلا به اسهال

برخی افراد بیشتر در خطر ابتلا به اسهال هستند و شرایط زیر خطر ابتلا به آن را بیشتر می‌کند:

در معرض قرار گرفتن ویروس‌ها، باکتری‌ها یا انگل‌ها، عامل اصلی برای شروع ناگهانی اسهال است.
مصرف برخی غذاها و نوشیدنی‌ها از جمله قهوه، چای، محصولات لبنی یا غذاهای حاوی شیرین کننده‌های مصنوعی می‌توانند در برخی افراد باعث این عارضه شود.
مصرف بیش از اندازه داروهای مختلف مانند داورهای ضد افسرودگی، داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی، ملین، شیمی درمانی، ایمونووتراپی و مکمل‌های منیزیم همگی می‌توانند باعث اسهال شوند.

علائم اسهال

نشانه اصلی اسهال مدفوع شل یا آبکی است. سایر علائم رایج اسهال عبارتند از:

نفخ یا درد در شکم
نیاز شدید و فوری به مدفوع
حالت تهوع (بدون استفراغ)
تشنگی

این علائم معمولا نیازی به مراجعه پزشک ندارند، به خصوص اگر فقط چند روز طول بکشد.

علائم و نشانه‌های اسهال شدید

موارد شدید اسهال نشانه وضعیت پزشکی خطرناک مانند یک عفونت جدی است که معمولا بدون درمان پزشکی بهتر نمی‌شود.

اگر در کنار اسهال علائم زیر را نیز دارید به دکتر مراجعه کنید:

تب
درد شدید شکم
استفراغ کردن
خون و مخاط در مدفوع شما
کاهش وزن (این می‌تواند نشانه این باشد که بدن شما مواد مغزی کافی را جذب نمی‌کند).
تشنگی شدید
سردرد شدید
ادرار تیره
خشکی پوست و دهان

کم آبی در سالمندان یکی از علائم خطرناک اسهال است، اگر علائم کم آبی دارید، به پزشک مراجعه کنید.

تشخیص دقیق برای درمان اسهال

در بیشتر مواقع، نیازی به تشخیص یا درمان اسهال وجود ندارد. در موارد شدیدتر، دکتر برای تعیین علت بیماری برخی آزمایشات یا معاینه‌های خاص را انجام می‌دهد. آن‌ها مواردی مانند سابقه پزشکی شما، سابقه خانوادگی، سابقه سفر و هر تماس با بیماری که ممکن است داشته باشید را از شما می‌پرسند.

برخی از تست‌هایی که ممکن است تجویز شود شامل:

آزمایش خون تا برخی از علت‌های اسهال را مشخص کند.
آزمایش مدفوع تا دکتر بتواند خون در مدفوع، باکتری و انگل در مدفوع را بررسی کند.
آزمایش تنفس هیدروژنی برای بررسی عدم تحمل لاکتوز یا فروکتوز و رشد بیش از حد باکتری در دستگاه گوارش.
آندوسکوپی از دستگاه گوارش فوقانی و تحتانی برای رد کردن زخم، تومر یا سایر مشکلات ساختاری که باعث این بیماری شدند.

رایج ترین روش ها برای درمان اسهال

در بیشتر موارد، بدن بدون هیچ درمان به خصوصی خود را بهبود داده و در جهت رفع اسهال پیش می رود. بعضا نیز درمان های خانگی در بهبود هر چه سریع تر کمک کننده خواهند بود؛ اما در این بین افراد دیگری نیز وجود دارند که علت ایجاد این بیماری در آنها یک امر جدی است و برای درمان اسهال نیاز به روش های دیگر زیر نظر پزشک متخصص دارند. از جمله روش های موثر و تجویز شده عبارتند از:

دارو و قرص

معمولا برای از بین بردن اسهال در خانه. داروهای بدون نسخه مانند بیسمو ساب سالیسیلات (Pepto Bismol) می‌تواند باعث بهبود سلامت سریع بیمار شود. اگر با مصرف این دارو حال شما بهتر نشد و علائم بیماری شدید داشتید باید به دکتر مراجعه کنید تا قرص‌های قوی‌تر تجویز شود. برخی از داروهایی که دکتر تجویز می‌کند شامل موارد زیر است.

آنتی بیوتیک برای از بین بردن هرگونه انگل یا باکتری که باعث اسهال شما شده است.
دارو که برای شرایط مزمن استفاده می‌شود. این داروها معمولا برای درمان بیماری‌هایی است که باعث بیماری شما شده مانند بیماری التهابی روده (IBD) و IBS.
پروبیوتیک‌ها یا باکتری‌ها خوب برای درمان و مبارزه با اسهال تجویز می‌شود. این داروها فقط با تجویز و مراقبت ویژه دکتر انجام می‌شود. اگر از پروبیوتیک استفاده می‌کنید، قبل از مصرف هر مکمل دیگری با دکتر خود مشورت کنید.

مایع درمانی

مایع درمانی در شرایطی که مایعات بسیاری از بدن شما دفع شده باشد یا اصلا جذب مایع در روده ها با مشکل رو به رو باشد، مایع درمانی توسط پزشک تجویز خواهد شد. منظور از این روش، مصرف آب و نمک، آب میوه یا آب گوشت است. البته اگر نوشیدن این موارد باعث استفراغ می شود، مایعات IV برای شما تجویز می گردد.

به صورت کلی، آب در جایگزین مایعات از دست رفته بسیار مفید است، اما متاسفانه مصرف آن به صورت تنها، مواد مغذی چون نمک، الکترولیت هایی چون سدیم و پتاسیم را شامل نمی شود. از این رو، بهتر است پس از مشورت با پزشک برای درمان اسهال بیشتر از آب میوه ها استفاده کنید یا سوپ را در وعده های غذایی خون جای دهید.

ارزیابی داروها

بسیاری از داروها می توانند منجر به بروز اسهال در افراد شوند. اگر پس از شروع درمان یا مصرف داروی به خصوصی این امر در شما به وجود آمد و برای مدت زمان طولانی ادامه داشت، حتما با پزشک خود مشورت نمایید. احتمالا در دوز مصرفی یا نوع آنها تغییری ایجاد خواهد شد.

مصرف غذاهایی که باعث سفت شدن مدفوع می‌شود

برخی از غذاهای کم فیبر مدفوع را سفت می‌کند. استفاده از غداهایی مانند موز، برنج سفید، سس سیب، سیب زمینی، رشته، نان تست، گوشت گاو بدون چربی، ماهی، مرغ یا بوقلمون بدون پوست می‌توانند اسهال را درمان کنند. تغییر رژیم غذایی شما می‌تواند به سرعت درمان شما کمک کند.

از کافئین و الکل خودداری کنید

غذاها و نوشیدنی‌های کافئین دار می‌توانند اثر ملین خفیفی داشته باشند که اسهال شما را بدتر می‌کند. از قهوه، نوشابه، چای غلیظ، چای سبز و شکلات دوری کنید. همچنین الکل باعث کم آبی بدن و خطر این بیماری را بیشتر می‌کند.

از غذاهایی که به شما باد شکم می‌دهد خودداری کنید

از غذاهایی مانند لوبیا، کلم، کلم بروکلی، آبجو و نوشابه‌های گازدار خودداری کنید. گاهی اوقات، اسهال می‌تواند باعث عدم تحمل لاکتوز موقت شود. از مصرف پنیر، شیر، ماست و دیگر محصولات لبنیاتی دوری کنید.

تسکین دهی ناراحتی ناشی از اسهال

اسهال می‌تواند باعث ناراحتی، درد، خارش و سوزش در مقعد شما شود. می‌توانید با نشستن در آب ولرم در وان یا استفاده از سری دوش با فشار آب کم مقعد خود را آرامش دهید. همچنین می‌توانید از کرم هموروئید مقعد یا وازلین برای کاهش خارش و قرمزی مقعد جلوگیری کنید.

همواره تحت نظر پزشک باشید

اگر بیماری های التهابی روده (IBD) علت بروز اسهال در شما بوده اند، بهتر است هر چه سریع تر به متخصص گوارش مراجعه کنید. این بیماری ها عموما تا همیشه با فرد همراه اند و پزشک به شما کمک می کند تا علائم آنها را تحت کنترل داشته باشید.

جلوگیری از اسهال

شما نمی‌توانید به صورت همیشگی از اسهال جلوگیری کنید. اما می‌توانید عوامل خطر و احتمال بیماری را کاهش دهید.

بهداشت را رعایت کنید. بعد از دستشویی رفتن و قبل از مصرف غذا، دست‌های خود را با صابون حداقل به مدت 20 ثانیه بشویید.
واکسن بزنید. روتاویروس یکی از علل شایع اسهال است و واکسن روتاویروس می‌تواند از آن جلوگیری کند. واکسن کووید-19 می‌تواند خطر ابتلا به کویید و علائم کویید از جمله اسهال را کاهش دهد.
غذاها را به درستی نگهداری کنید. غذا را در دمای مناسب نگهداری کنید و مطمئن شوید که تمام غذاها منقضی نشده است. به هیچ عنوان غذایی که تاریخ انقضا آن‌ها گذشته است را استفاده نکنید.
هنگام سفر کردن مراقب آنچه می‌نوشید باشید. در سفر از آب لوله کشی استفاده نکنید. از شیر یا آب میوه غیر پاستوریزه نیز دوری کنید. در صورت شک، آب بطری را بجوشانید.
هنگام سفر کردن مراقب آنچه می‌خورید باشید. از گوشت خام یا نیم پز (مانند صدف)، میوه، سبزیجات خام خودداری کنید. میوه و سبزیجات معمولا غذاهای سالمی هستند، اما پوست آن‌ها ممکن است حاوی آلاینده یا میکروب‌هایی باشد که شما را مریض کند.