غده تیروئید یک ارگان مهم در بدن است که کارش ساختن و پخش برخی از هرمون‌های مورد نیاز است. وظیفه اصلی تیروئید شما کنترل و تنظیم سوخت و ساز بدن (متابولیسم) است. غده تیروئید در زیر حنجره و بالای قوه ترقوه قرار دارد.
برخی مواقع این غده به دلایل خاصی به مشکل می‌خورد و یا به اندازه کافی هورمون ترشح نمی‌کند (کم کاری تیروئید) یا بیش از اندازه نرمال هورمون ترشح می‌کند (پرکاری تیروئید). این دو عارضه هر کدام دلایل و علت‌های خودشان را دارند ولی معمولا با دارو درمان می‌شوند.
در ادامه ما در تیم محتوا شرکت خدمات پرستاری آسانیسم تمام اطلاعات مورد نیاز در مورد تیروئید، عملکرد و اختلالات آن را برای شما عزیزان تهیه کردیم.
تیروئید چیست
تیروئید یک غده به شکل پروانه‌ای کوچک است که در جلوی گردن و بالای قوه ترقوه قرار دارد. تیروئید بخشی از سیستم غدد درون ریز شما است که بسیاری از عملکردهای مهم بدن شما را با تولید یا ترشح هورمون‌های خاص کنترل کرده و به بدن می‌گوید انرژی غذاهای مصرف شده چگونه و چقدر مصرف شود.
تمام سلول‌های بدن شما برای عملکرد به انرژی نیاز دارند. برای همین اگر به هر دلیل تیروئید شما به درستی کار نمی‌کند، تمام بدن شما تحت تاثیر قرار می‌گیرد و ممکن است نتوانید کارهای روزمره خود را به درستی انجام دهید.
چگونگی فعالیت تیروئید
غده تیروئید با تولید هورمون‌های مانند تیروکسین (T4) و تری یدوتیرونین (T3) و ترشح آن در خون شما، عملکرد سوخت و ساز بدن شما را کنترل می‌کند. تیروئید همچنین کلسی تونین تولید می‌کند که به سلول‌های استخوانی کمک می‌کند کلسیم را بهتر پروسس کنند. برای درک بیشتر کارکرد تیروئید باید هر کدام از هورمون‌های تولید شده را کاملا توضیح دهیم.
هورمون ترشح شده | کاربرد آن در بدن |
هورمون تیروکسین ((Thyroxine (T4) | این هورمون اصلی تولید شده در غده تیروئید است. با این که غده بیشتر از همه این هورمون را تولید می‌کند، جالب است که بدانید این T4 زیاد در متابولیسم شما تاثیر ندارد. هنگامی که تیروئید T4 را در خون آزاد می‌کند، از طریق فرآیند یود زدایی به هورمون T3 تبدیل می‌شود. |
تری یدوتیرونین ((Triiodothyronine (T3) | تیروئید مقدار کمی تری یدوتیرونین تولید می‌کند، اما این هورمون است که تاثیر بسیار و مستقیم روی متابولیسم بدن شما می‌گذارد. |
تری یدوتیرونین معکوس ((Reverse triiodothyronine (RT3) | تیروئید مقدار خیلی کمی از RT3 تولید می‌کند که این هورمون تاثیرات معکوس T3 در بدن دارد. |
کلسی تونین | این هورمون برای تنظیم میزان کلسیم خون و جذب آن به سلول‌های استخوانی کمک می‌کند. |
اگر توجه کرده باشید متوجه می‌شوید که تیروئید برای تولید هورمون T3 به ید (عنصری که از نمک خوراکی و آب گرفته می‌شود) نیاز دارد. غده شما ید را به دام می‌اندازد و با استفاده از آن هورمون T4 را به هورمون T3 تبدیل می‌کند. اگر ید در بدن کاهش یابد، میزان هورمون‌های تیروئید نیز کاهش خواهد یافت.
تیروئید روی چه نقاطی از بدن تاثیر می‌گذارد؟
هورمون‌های تشریح شده توسط تیروئید روی سیستم‌ها و ارگان‌های زیر تاثیر می‌گذارد:
- سوخت و ساز بدن (متابولیسم)
- سیستم کنترل قند خون
- ضربان قلب
- تنفس
- هضم غذا
- دمای بدن
- رشد و توسعه مغز
- فعالیت‌های ذهنی
- قدرت و نگهداری پوست، مو و استخوان‌ها
- سیستم باروری (مخصوصا در زنان)
انواع بیماری‌ها و عارضه‌های تیروئید
بیشتر ما با دو نوع اصلی عارضه‌های تیروئید آشنایی داریم که آن‌ها پرکاری تیروئید و کم کاری تیروئید هستند. اما باید بدانید که بیماری‌های مختلفی وجود دارد که می‌تواند روی غده تیروئید شما تاثیر گذاری کند. این عارضه‌ها را دونه دونه در زیر توضیح دادیم:
پرکاری تیروئید
پرکاری تیروئید از اسمش مشخص است؛ این بیماری زمانی رخ می‌دهد که تیروئید بیش از اندازه هورمون‌هایی که معرفی کردیم را تولید و در بدن آزاد کند. پرکاری تیروئید به بیماری گریوز منجر می‌شود که علائم آن شامل تعریق زیاد، ضربان قلب نامنظم، کاهش وزن، بیرون زدن چشم‌ها و مضطرب شدن فرد مبتلا است.
کم کاری تیروئید
کم کاری تیروئید زمانی رخ می‌دهد که هورمون به اندازه کافی ترشح نشود. علائم کم کاری تیروئید شامل خستگی، افزایش وزن، افسردگی ناگهانی و شدید، رشد غیر طبیعی استخوان و توقف رشد باشد. شایع‌ترین علت کم کاری تیروئید بیماری‌های خود ایمنی (آنتی بادی‌های بدن به غده تیروئید حمله می‌کنند) است.
تیروئیدیت هاشیموتو (التهاب مزمن تیروئید)
التهاب مزمن تیروئید معمولا به دلیل یک بیماری خود ایمنی است که در آن غده تیروئید بزرگ می‌شود که باعث مشکلات تنفس، قورت دادن، بزرگ شدن گردن و دیگر علائم التهاب مزمن تیروئید خواهد شد.
گره تیروئید یا تومور در تیروئید
گره تیروئید یک رشد نامعمول در سلول‌های غده تیروئید شما است. گره تیروئید از لایه سلولی که سطح داخل غده تیروئید را می‌پوشاند شروع می‌شود. این گره‌ها معمولا سرطانی نیستند (خوش خیم) و برای درمان آن معمولا جراحی نیاز است تا پزشک تومور را بردارد. در برخی موارد خود تومور تیروئید می‌تواند هورمون‌های تیروئید را آزاد کند که در این شرایط به پرکاری تیروئید دچار می‌شوید.
سرطان تیروئید
سرطان تیروئید معمول در افرادی رخ می‌دهد که به هر دلیلی تشعشعات مختلف به سر، گردن یا قفسه سینه داشتند. با این فرد بدون در معرض قرار گرفتن تشعشعات می‌تواند به سرطان تیروئید دچار شود.
چهار نوع سرطان تیروئید وجود دارد که آن‌ها: سرطان پاپیلاری، سرطان تیروئید فولیکولی، سرطان تیروئید مدولاری و سرطان تیروئید آناپلاستیک هستند. اکثر سرطان‌های تیروئید با جراحی و پرتو درمانی درمان می‌شود.
عارضه‌های تیروئید برای زنان
کم کاری یا پرکاری تیروئید برای زنان اختلالات هورمونی ایجاد می‌کند که در بلوغ، قاعدگی، باروری و بارداری آن‌ها تاثیر می‌گذارد. زنانی که عارضه تیروئید دارند در دوران بعد از زایمان نیز دچار مشکل می‌شوند.
تیروئید و حاملگی
زمان بارداری، هورمون‌های تیروئید تولید شده از مادر به جنین منتقل می‌شود، این هورمون‌ها برای رشد طبیعی بدن و مغز جنین بسیار مهم است. کم کاری تیروئید در دوران بارداری برای رشد جنین خطرناک است. برای درمان آن داروهای مختلفی وجود دارد که پزشک به شما تجویز می‌کند.
تیروئیدیت (التهاب تیروئید) پس از زایمان
این عارضه پس از زایمان رخ می‌دهد که در آن غده تیروئید ملتهب می‌شود و می‌تواند باعث کم کاری یا پرکاری تیروئید شما شود. این عارضه با دارو قابل درمان است و حدود 80 درصد مادران پس از 1 تا 2 سال درمان می‌شوند.
علائم اولیه بیماری‌های تیروئید
علائم اولیه بیماری تیروئید شامل تغییرات زیر در بدن شما است. اگر شما یا کودکتان هر کدام از علائم زیر را داشت، به دکتر مراجعه کنید:
- تغییرات در تحمل گرما یا سرما
- تغییرات در وزن
- تغییرات در چرخه قاعدگی
- تغییرات در انرژی و خلق و خو
- تعریق زیاد
افرادی که در خطر بیماری‌های تیروئید هستند
هر کسی می‌تواند به بیماری تیروئید مبتلا شود، در واقع اختلالات تیروئید خیلی شایع است. زنان 5 تا 8 برابر بیشتر مردان به بیماری‌های تیروئید دچار می‌شوند. اگر شما شرایط زیر را دارید، بیشتر در خطر اختلالات تیروئید خواهید بود:
- سابقه خانوادگی اختلالات تیروئید داشته‌اید
- بیماری‌هایی مانند کم خونی، دیابت نوع 1، نارسایی اولیه آدرنال، لوپوس، آرتریت روماتوئید، سندرم شوگرن یا سندرم ترنر دارید.
- داروهایی که ید دارند استفاده می‌کنید
- سن شما بیشتر از 60 سال است
- قبلا سرطان داشتید که برای درمان آن پرتودرمانی کردید.
تشخیص بیماری‌های تیروئید
تشخیص بیماری تیروئید راحت نیست و باید توسط پزشک انجام شود. این بخاطر این است که علائم بیماری می‌تواند شبیه علائم بیماری‌های دیگر باشد.
برای مثال، علائم تیروئید کم کار شبیه بیماری سندروم خستگی مزمن باشد. برای همین بیماری تیروئید باید توسط پزشک با انجام آزمایشات زیر انجام شود.
- آزمایش خون: یکی از مطمئن‌ترین روش تشخیص اختلالات غده تیروئید آزمایش خون است. با این آزمایش دکتر میزان هورمون‌های ترشح شده را اندازه گیری می‌کند.
- نگاه کردن به غده: دکتر با نگاه کردن غده شما می‌تواند اندازه تیروئید را بررسی کند و وجود توده‌ها (گره تیروئید) را مشخص کند.
- سونوگرافی: امواج صوتی سونوگرافی از بخش گردن شما ویدئو و عکس برداری می‌کند تا دکتر اندازه یا تومور تیروئید را پیدا کند.
- آزمایشات جذب ید: یکی از نشانه‌های تیروئید کم کار جذب نشدن ید در بدن است. پزشک با ردیابی مقدار ید می‌تواند عملکرد تیروئید را مشخص کند.
چگونه تیروئید را در خانه چک کنیم؟
راهی برای تست خانگی پرکاری یا کم کاری تیروئید وجود ندارد، اما برای یافتن گره تیروئید یا التهاب آن در خانه جلوی یک آینه بنشینید، لیوان آب بردارید و مراحل زیر را دنبال کنید:
- تیروئید خود را پیدا کنید، تیروئید در جلوی گردن بین استخوان ترقوه و سیب آدم است.
- در حالی که در آینه نگاه می‌کنید، سر خود را به عقب خم کنید
- در این حالت آب بنوشید و هنگام بلعیدن آب تیروئید خود را نگاه کنید و با دست آن را لمس کنید.
- با نگاه کردن و لمس کردن به دنبال توده یا برآمدگی تیروئید باشید.
- این تست را چند بار انجام دهید و در صورت مشاهده هرگونه برآمدگی با پزشک خود تماس بگیرید.
درمان بیماری تیروئید چگونه است؟
درمان تیروئید به شرایط، نوع و شدت بیماری شما بستگی دارد. هدف درمان تیروئید کنترل سطح هورمون‌های تیروئید است. اگر پرکاری تیروئید دارید، گزینه‌های درمانی عبارتند از:
- داروهای ضد تیروئید (متی مازول و پروپیل تیوراسیل): این داروها هورمون‌های ترشح شده توسط تیروئید را کنترل می‌کنند.
- درمان با ید رادیواکتیو: این درمان به سلول های تیروئید شما آسیب می رساند و از تولید سطح بالای هورمون تیروئید جلوگیری می کند.
- داروهای مسدودکننده های بتا: این داروها بر تیروئید شما تاثیر نمی‌گذارند، اما به مدیریت برخی علائم مانند ضربان قلب سریع کمک می‌کنند.
- جراحی: اگر به درمان دائمی نیاز داشته باشید یا گره تیروئید داشته باشید جراحی انجام می‌شود تا غده تیروئید شما درمان شود.
اختلالات رشد در نتیجه اختلالات تیروئیدی
اختلال رشد قد و کوتاهی آن از جمله مهم‌ترین نتایجی است که نشانه وجود اختلالات تیروئیدی در افراد است و در افراد مختلف اعم از زن و مرد، به صورت تقریباً مشابهی وجود دارد. کم کاری تیروئید در کودکی یا نوجوانی باعث کاهش ترشح هورمون‌های رشد و در نتیجه رشد ناقص قد افراد و کوتاهی قد آن‌ها می‌شود. برای کودکانی که مشکلات تیروئید دارند می‌توانید پرستار کودک درخواست کنید تا داروهای کودکتان به موقع و منظم بدهد و یک برنامه تغذیه مناسب برای فرزندتان بسازد.
تاثیر تغذیه شما روی تیروئید
طبق آزمایشات و تحقیقات دکتر خوان بریتو کامپانا (juan P. Brito Campana) در سایت مایو کلینیک در مورد تاثیر تغذیه روی غده تیروئید:
«به طور کلی، هیچ رژیم غذایی برای کمک به تیروئید کم کار وجود ندارد. با این که ادعاهای زیادی در مورد رژیم‌های مختلف وجود دارد، هیچ آزمایشی این ادعاها را تایید نکردند. خوردن برخی غذاها و اجتناب از دیگران تاثیری در کم کاری تیروئید ندارد.
اگر به اندازه کافی آب مصرف می‌کنید ید بدن برای تیروئید تامین خواهد شد، در واقع استفاده بیش از حد از ید (مصرف بیش از حد نمک) می‌تواند باعث پرکاری تیروئید شما شود.»
با این حال اگر می‌خواهید با تغذیه به تیروئید خود کمک کنید می‌توانید از غذاهای زیر استفاده کنید:
- بادام زمینی، ماهی‌ها و حبوبات حاوی ماده معدنی مفید سلنیوم هستند که ید کافی به بدن را تامین می‌کنند.
- در موارد پرکاری تیروئید توصیه می‌شود بیمار روزانه مواد غذایی با کالری بالا را مصرف کند و مواد حاوی پروتئین و غلات بیشتری را در رژیم غذایی خود بگنجانید.
- مطمئن شوید که تمام ویتامین‌های B، ویتامین A و ویتامین C به اندازه مصرف می‌کنید.
قبل از هر چیز حتما به پزشک مراجعه کنید تا داروهایی که ثابت شده برای تیروئید مفید است به شما بدهند.
خیلی وقت‌ها سالمندان در کنار داروهای خود باید داروی تیروئید نیز مصرف کنند. برای برنامه ریزی و دادن داروها به سالمند می‌توانید از خدمات پرستاری از سالمند در منزل استفاده کنید. سالمندان زن معمولان با پرستار زن راحت‌تر هستند ولی با درخواست شما پرستار مرد نیز می‌توان برای شما عزیزان اعزام شود. در صورت نیاز خدمات مراقبتی به شماره 02191304433 تماس بگیرید تا بهترین خدمات را دریافت کنید.
خلاصه‌ای از مقاله‌ای که خواندید
- غده تیروئید بخشی از سیستم غدد درون ریز شماست که بر تمام فرآیند سوخت و ساز بدن شما تاثیر می‌گذارد.
- هنگامی که تیروئید شما به مشکل می‌خورد تمام بدن شما تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
- دو نوع بیماری اصلی تیروئید وجود دارد 1. پرکاری تیروئید 2. کم کاری تیروئید
- بیماری‌های دیگر وجود دارد که آن‌ها التهاب تیروئید، گره تیروئید و سرطان تیروئید هستند. این عارضه‌ها کم‌تر اتفاق می‌افتند.
- همه می‌توانند به بیماری‌های تیروئید مبتلا شوند ولی زنان بیشتر از همه در خطر عارضه‌ها هستند.
- علائم تیروئید بسته به بیماری شما می‌تواند شامل: خستگی، تغییرات در وزن و خلق و خو، تعریق زیاد و اختلال در دوره قاعدگی باشد.
- درمان تیروئید به نوع، علت و شدت بیماری تیروئید شما بستگی دارد. درمان‌های اصلی شامل دارو، ید رادیواکتیو و مسدود کننده است. برخی مواقع برای درمان دائمی جراحی انجام می‌شود.
سئوالات متداول
این سوالاتی است که شما در مورد غده تیروئید و بیماری های آن از ما پرسیده‌اید اگر سوال دیگری دارید دیدگاه خود را در زیر بگذارید.
به شدت بیماری بستگی دارد. تیروئید می‌تواند از کم کاری یا پرکاری خفیف تا سرطان تیروئید و تهدید کننده زندگی باشد.
احتمالش است که تیروئید به خودی درمان شود، ولی در بیشتر مواقع برای درمان باید به پزشک مراجعه کنید تا درمان‌های دارویی انجام شود.
طبق آزمایشات انجام شده خیر، تغذیه به تنهایی نمی‌تواند روی بیماری غده تیروئید شما تاثیر بگذارد.
