پنومونی در سالمندان

در ﻣﻴﺎن ﺑﻴﻤﺎری های ﻋﻔﻮﻧﻲ، ﭘﻨﻮﻣﻮﻧﻲ یکی از ﻋﻠﻞ اصلی ﻣﺮگ در اﻧﺴﺎن اﺳﺖ. ﻋﺎﻣﻞ اﻳﺠﺎد ﻛﻨﻨﺪه ی ﭘﻨﻮﻣﻮﻧﻲ اﻛﺜﺮا ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻧﻴﺴﺖ. در ﺳﺎل هاي اخیر اﻛﺜﺮ ﭘﺎﺗﻮژنﻫﺎي اﺻﻠﻲ رﻳﻮي، ﺑﻴﺸﺘﺮ و ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ داروﻫﺎي آﻧﺘﻲ ﺑﻴﻮﺗﻴﻜﻲ ﻣﻘﺎوم ﺷﺪه اﻧﺪ. ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﭘﻨﻲﺳﻴﻠﻴﻦ و ﺣﺘﻲ درﻣﺎن ﭼﻨﺪ داروﻳﻲ در دﻧﻴﺎ ﺷﺎﻳﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ. اﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎري ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻳﻜﻲ از ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي ﻣﻬﻢ زﻧـﺪﮔﻲ در اﻓﺮاد ﻣﺴﻦ اﺳﺖ. ﺑﺮوز پنومونی در سالمندان ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺨﺼﻲ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ. سالمندان به دلایل متعدد از جمله تغییر در ایمنی سلولی و همورال، تغییرات فیزیولوژیک (کاهش رفلکس سرفه)، اختلالات جریان خون و تاخیر در بهبود زخم، مستعد عفونت می باشند.

تب در سالمندان تنها تظاهر کلینیکی است که می تواند پزشک را در حدس زدن یک بیماری وخیم و جدی مانند عفونت راهنمایی نماید. سالمندان مبتلا به پنومونی برای مراقبت و بهبودی نیازمند مراقبت های تخصصی پرستار سالمند در منزل می باشند.

پنومونی چیست

پنومونی التهاب بافت ریه است که می تواند در اثر میکروارگانیسم های مختلف شامل باکتری ها، مایکوباکتری، قارچ، انگل ها و ویروس ها ایجاد شود و عمدتاً کیسه‌های میکروسکوپی هوا موسوم به آلوئول‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. به طور طبیعی خصوصیات بالقوه راه هوایی مانع رسیدن ذرات عفونی به راه های هوایی استریل تحتانی می شود. در این بیماری، کیسه‌های هوایی متورم می‌شود و چون درون آن از مایعات پر می‌شود، در نتیجه اکسیژن رسانی کمتر شده و تبادلات گازی کاهش می‌یابد. استفاده از خدمات پرستاری میتواند، در جهت پیشگیری از این بیماری بسیار کمک کننده باشد.

علل مشترک پنومونی در بزرگسالان بزرگتر چیست؟

پنومونی بطور معمول توسط باکتری یا ویروس ایجاد می‌شود. این میکروب‌ها به ریه‌های شما راه می‌یابند. هنگامی که سیستم ایمنی بدن شما قوی است، می‌توانید به سرعت با این میکروب‌ها مبارزه کنید. افراد مسن به دلیل داشتن ضعف سیستم ایمنی بدن، احتمال دارد که میکروب‌ها باعث ایجاد عفونت در ریه آنها شوند. علل پنومونی در سالمندان در سه گروه زیر تقسیم می‌شوند:

پنومونی باکتریایی یا ویروسی

این نوع پنومونی راهی است که از تعامل روزمره دچار آن می‌شوید. باکتری‌های پنومونی یا ویروس آن از بینی یا سینوس‌ها می‌توانند به ریه‌های شما راه یابند. اگر سالم باشید و از سیستم ایمنی مناسبی برخوردارید  ممکن است باکتری‌ها روی شما تأثیر نگذارند، اما پنومونی در سالمندان به سرعت ایجاد کنند.

پنومونی بیمارستانی

متأسفانه، ماندن در بیمارستان یا مرکز مراقبت طولانی مدت می‌تواند باعث شود سالمند عزیزتان در معرض ابتلا به پنومونی باشد. باکتری‌های ایجاد کننده پنومونی که از بیمارستان منتقل می‌شوند، ممکن است شدیدتر و در برابر آنتی بیوتیک ها مقاوم باشند. مردم در بیمارستان در حال حاضر بیمار هستند و در مقابل پنومونی با مشکل روبرو هستند. برای جلوگیری از ابتلا به این بیماری در اثر بستری طولانی مدت در بیمارستان، استفاده از پرستار سالمند بسیار کمک کننده خواهد بود.

پنومونی آسپیراسیون

هنگامی که هر چیزی به غیر از هوا وارد ریه های شما شود، می‌تواند منجر به پنومونی شود. این موضوع می‌تواند شامل خفگی یا استنشاق غذا، نوشیدنی، استفراغ یا حتی بزاق باشد. شرایطی مانند زوال عقل، بیماری پارکینسون و سکته مغزی می تواند در رفلکس gag نرمال تأثیر بگذارد. در صورتی که سالمندتان بیهوش  یا استراحت مطلق است، مستعد ابتلا به پنومونی در سالمندان است. زیرا با بازگشت محتویات معده به سیستم تنفسی باعث ورود باکتری‌های آن به ریه و ایجاد پنومونی می‌شود.

تشخیص علائم پنومونی در سالمندان

علایم و نشانه های پنومونی بسته به ارگانیسم ایجادکننده آن و وجود بیماری زمینه ای متفاوت است و تنها از طریق تظاهرات بالینی تشخیص نوع خاصی از پنومونی امکان پذیر نمی باشد. بعضی از علائم شایع بیماری پنومونی عبارتند از:

• شروع ناگهانی لرز
• تب
• تنگی نفس
• خلط چرکی
• سردرد
• درد قفسه سینه تشدید شونده با دم عمیق و سرفه

البته ممکن است در سالمندان به علت فقدان یا پنهان شدن نشانه های کلاسیکی چون سرفه، درد قفسه ی سینه، تولید خلط و تب تشخیص پنومونی در سالمندان با مشکل همراه شود. با توجه به دانش علمی و مهارت های عملی، پرستار سالمند می تواند در تشخیص علایم کمک بسیاری به بیمار و کادر درمان کند.

عوامل خطرساز بیماری پنومونی

آگاهی از عوامل و شرایطی که به طور شایع افراد را مستعد ابتلا به پنومونی می کنند، به شناسایی بیماران کمک می کند. این عوامل خطرساز عبارتند از:

• شرایطی که باعث تولید خلط و انسداد راه های هوایی شود مثل سرطان، استعمال دخانیات
• بیمارانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند
• استعمال دخانیات: دود سگار باعث اختلال در فعالیت مژک های مخاطی می شود
• بی حرکتی طولانی مدت و الگوی تنفس سطحی
• تضعیف رفلکس سرفه (به علت داروها، وضعیت های ناتوان کننده یا ضعف عضلات تنفسی)
• قرارگیری در وضعیت خوابیده به پشت در بیمارانی که قادر به محافظت از راه هوایی خود نیستند
• آنتی بیوتیک درمانی
• مسمومیت با الکل (الکل با تضعیف رفلکس های بدن، ممکن است باعث آسپیراسیون «پریدن ترشحات دهان به مجرای تنفسی» می گردد)

راه های پیشگیری از ابتلا به پنومونی

واکسن

سالی یکبار واکسن بزنید تا از آنفولانزای فصلی پیشگیری کنید. شایعترین علت پنومونی آنفولانزا است، بنابراین پیشگیری از آنفولانزا به پیشگیری از پنومونی کمک می کند. بچه های کوچکتر از 5 سال و سالمندان بالای 65 سال بایستی در مقابل پنومونی پنوموکوکی واکسینه شوند، زیرا پنومونی پنوموکوکی شایعترین شکل پنومونی باکتریایی است.

شستن دست ها

یکی از آسانترین راه های پیشگیری از پنومونی شستن مکرر دست با آب و صابون است. بخصوص بعد از تمیز کردن بینی، رفتن دستشویی و قبل از خوردن یا آماده کردن غذا.

ترک سیگار

سیگار به توانایی ریه ها در مبارزه با عفونت ها آسیب وارد می کند، افراد سیگاری بیشتر در خطر ابتلا به پنومونی هستند. سیگاری ها به عنوان یکی از پر خطرترین گروه ها محسوب شده و تشویق می شوند که واکسن پنوموکوک را سالانه تزریق کنند. بنابراین پنومونی در سالمندان سیگاری بسیار پیشرونده است.

مراقبت های مورد نیاز سالمندان مبتلا به پنومونی

پنومونی از طریق انواع مختلفی از روش‌ها تشخیص داده می‌شود که معمولاً شامل اشعه ایکس قفسه سینه است که انسداد در ریه‌ها را نشان می‌دهد و به پزشکان کمک می‌کند تا میزان عفونت را تعیین کنند. آزمایش خون نیز ممکن است بخشی از  روند تشخیص باشد.

پزشکان ممکن است از آنتی بیوتیک‌ها و سایر روش‌های درمانی برای مقابله با پنومونی استفاده کنند، اگرچه برخی از سویه های مقاوم به آنتی بیوتیکی ذات الریه باکتریایی در سال‌های اخیر مشهود است. پرستار سالمند در روند تشخیص پنومونی برای عزیزانتان همراهی و کمک شایان ذکری می‌کند.  صرف نظر از علت اصلی و درمان احتمالی، هر فرد متولی یا عزیزی که گمان می‌کند یک فرد مسن مبتلا به پنومونی است باید سریعاً به دنبال مراقبت‌های پزشکی و پرستاری باشد. در ادامه به دو مورد از نکات مراقبتی سالمندان دچار پنومونی می‌پردازیم:

تمام دارو‌های سالمندان دچار پنومونی به موقع مصرف شوند

بعد از تشخیص یک فرد مسن به پنومونی، آنها باید طبق تجویز تمام داروها را مصرف کنند. این اغلب به معنای ادامه مصرف دارو طبق دستور پزشک است حتی با شروع علائم. مقاومت آنتی بیوتیکی بخشی از مسئله است زیرا دوره‌های ناتمام آنتی بیوتیکی، برخی باکتری‌های عفونی را زنده و مقاوم به درمان می‌کند. با اطمینان از اینکه پیروی از دستورات پزشک در منزل انجام می‌شود، به افراد سالخورده کمک کنید تا از این مسئله و احتمال بروز عفونت مجدد جلوگیری کنند. پرستار سالمند در منزل در این زمینه به شما کمک خواهند کرد.

استراحت، هیدراتاسیون و نظارت دقیق بر سالمند بیمار

استراحت و هیدراتاسیون در خانه دو مرحله اساسی است که باید بعد از ترخیص از بیمارستان یا در مورد سالمندانی که نیازی به بستری ندارند انجام شود. برای اطمینان از ابتلا به عفونت پنومونی و یا برطرف شدن آن، سالمندان نیاز به نظارت دقیق دارند. مراقبان و اعضای خانواده باید از علائم پنومونی آگاه باشند و بدانند که پنومونی در افراد مسن مداوم و دشوار است. پرستار سالمند با مراقبت از سالمند در روند بهبودی او نقش مؤثری دارد.
پرستار بیمار در منزل می‌بایست سالمند را از جهات مختلف پایش کند به طور مثال تنفس سالمند باید از نظر سرعت، تلاش، استفاده از عضلات فرعی، رنگ پوست و صداهای تنفسی پایش گردد. همچنین ویژگی های خلط از نظر تغییر رنگ، مقدار و قوام بسیار حائز اهمیت است و باید به آن دقت شود. یکی از موارد بسیار مهم، آموزش بیمار در جهت مصرف مایعات (3 لیتر در روز) برای پیشگیری از دفع زیاد مایعات از طریق سیستم تنفسی و همچنین طریقه درست استفاده از اسپیرومتری تشویقی است.