انواع کبد چرب

در جوامع پیشرفته یا در حال پیشرفت بیماری کبد چرب از بیماری های شایع می باشد، بی تحرکی و زندگی ماشینی از یک طرف و از طرف دیگر فرهنگ بدغذایی چون مصرف فراگیر غذاهای آماده و پر کالری قشر بزرگی از خانواده ها و افراد جامعه را به سمت بسیاری از بیماری ها شامل پرخوری و اضافه وزن، سندرم متابولیک و کبد چرب می برد. شایع ترین مشاهدات بالینی بیماری کبد چرب حاکی از بی علامتی آن است که منجر به بی اطلاعی بیمار می شود. متاسفانه علائم با توجه به انواع کبد چرب دیر و در زمانی نمایان شده که درمان چندان موثر نخواهد بود.

اصلاح سبک زندگی در کنار ترویج و مصرف درست غذایی، در واقع اصل درمان کبد چرب بوده که در کنار آن درمان های دارویی اندکی در درمان آن نقش دارد. برای افراد مسنی که سالها با سبک زندگی و تغذیه نادرست زندگی کرده، پرستار سالمند در منزل آموزش هایی در ارتباط با اصلاح سبک زندگی، رژیم غذایی و فعالیت های مناسب بیماران می دهد.

کبد چرب چیست

یکی از اندام های حیاتی بدن کبد است. این عضو با اهمیت و مفید برای سلامت بدن می باشد. تولید چربی توسط کبد و بدن که از حد معینی خارج شده منجر به بیماری کبد چرب می شود. این بیماری که بیشتر در زنان مشاهده شده از شایع ترین مشکلات کبدی می باشد.

عملکرد کبد پردازش تمام مواد غذایی و نوشیدنی‌هایی است که ما مصرف می‌کنیم و همه مواد مضر از خون ما را فیلتر می‌کند. تولید بیش از حد چربی با این فرآیند فیلتر تداخل دارد. کبد ارگان بسیار جالبی است. دومین عضو بزرگ بدن انسان است و همچنین در صورت آسیب دیدن سلولهای بزرگترش توانایی بازسازی خود را دارد. اما آسیب مکرر باعث زخم دائمی می‌شود که به آن سیروز گفته می‌شود.

در انواع کبد چرب ، تجمع چربی در اثر عدم خروج تجمع تری گلیسیریدی از سلول های کبدی را کبد چرب غیر الکلی می گویند. بروز بیماریهای موثر بر سیستم ایمنی همراه با استرس باعث التهاب سلول هایی اشباع از چربی شده که فاز دوم بیماری کبد به شکل هپاتیت چرب غیرالکلی نمایان می گردد.

کبد چرب تا مراحل ذکر شده در بالا درمانپذیر است. در برخی از انواع کبد چرب در صورتیکه فرد متوجه نشده یا پیگیر درمان نبوده، کبد وارد مرحله درمان ناپذیر یعنی مرحله سیروز و بدخیمی های کبدی می شود. در مرحله درمان ناپذیر سلول های کبد دیگر تخریب شده و تنها درمان کبد چرب، پیوند کبد است. با وجود تداخل این وضعیت با سلامت ایده آل، مشکلی را نشان نداده و معمولا بیماران هیچ علائمی را متوجه نمی شوند. سالمندان و خانواده‌های افراد مسن، با استفاده از خدمات پرستاری سالمند در کرج می توانند با دانسته های سبک زندگی و تغذیه درست و اطلاع از بیماری کبدی فرد در جهت بهبود روند زندگی کمک بگیرند.

کبد چرب به چند دسته تقسیم می شود:

انواع کبد چرب را می توان به دسته های زیر تقسیم کرد:

بیماری کبد چرب الکلی (ALD)

درصد زیادی از افراد بخصوص در آمریکا به مصرف بیش از حد الکل یا سوء مصرف آن دچارند اکثر این افراد مبتلا به کبد چرب می شوند. بنابراین نوشیدن مقدار متوسط یا زیاد الکل منجر به بروز کبد چرب است. در صورت مصرف خیلی بالا بیماری کبد چرب حاد رخ خواهد داد.

بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD)

چربی اضافه در کبد عامل دیگر ابتلا به بیماری کبد چرب است. شاید این حالت غیر طبیعی به نظر برسد ولی در صورت آسیب و التهاب این بیماری خطرناک بشمار میرود.از انواع کبد چرب بیماری کبد چرب غیر الکلی در افراد دارای اضافه وزن یا چاقی، مبتلا به دیابت، کلسترول بالا یا تری گلیسیرید بالا هستند، ایجاد می‌شود. کاهش سریع وزن و عادت بد غذایی نیز ممکن است منجر به بیماری کبد چرب غیر الکلی شود.

استاتو هپاتیت غیرالکلی (NASH) و استاتو هپاتیت الکلی

افرادی که الکل کمی مصرف کرده یا اصلا مصرف نمی کنند به این بیماری از انواع کبد چرب که بسیار شبیه بیماری کبد چرب الکلیست دچار می شوند. استاتو هپاتیت غیرالکلی یا NASH می تواند به تخریب دائمی کبد منجر شود. استئات هپاتیت غیر الکلی (NASH) التهاب کبد و آسیب‌های ناشی از تجمع چربی در کبد است. در بسیاری از افراد تجمع چربی در کبد وجود دارد و برای اکثر افراد باعث ایجاد علائم و مشکلی نمی‌شود. اما در برخی افراد، چربی باعث التهاب شده و به سلول‌های کبد آسیب می رساند. به دلیل صدمه و آسیب، کبد همانطور که باید عمل نمی‌کند.

“ممکن است کبد بزرگ شده و در طول زمان، سلول های کبدی با بافت های اسکار جایگزین شوند. به این حالت سیروز (cirrhosis) گفته می شود.”

علائم استئاته هپاتیت غیر الکلی (NASH)

ممکن است در مراحل اولیه NASH علائمی نداشته باشید. اکثر افرادی که NASH دارند خوب هستند و نمی‌دانند که آن را دارند. با پیشرفت NASH و عدم درمان به موقع آسیب کبدی بدتر می‌شود، ممکن است علائمی مانند زیر را فرد داشته باشد:

• خستگی (احساس خستگی تمام وقت)
• کاهش وزن بدون دلیل روشن
• ضعف عمومی
• دردی در قسمت فوقانی راست شکم شما وجود دارد

عواملی که باعث ایجاد استئاتهپاتیت غیر الکلی (NASH) می‌شود:

ممکن است که در صورت عدم درمان و رسیدگی کبد چرب ساده (NAFLD) فرد دچار مرحله وخیم‌تر کبد چرب یعنی NASH شود. با این حال کارشناسان دقیق نمی‌دانند که چرا برخی از افراد با ایجاد چربی در کبد دچار NASH می‌شوند و برخی نیز اینگونه نیستند. این ممکن است که چیزی در محیط اطراف و شیوه زندگی باعث ایجاد التهاب در آن افراد شود یا شاید در خانواده‌های آنها شیوع پیدا کرده باشد.

مواردی که افراد را در معرض خطر NASH و آسیب کبدی قرار می دهد عبارتند از:

• چاقی
• مقاومت به انسولین و دیابت نوع 2
• کلسترول بالا و تری گلیسیرید بالا است
• سندرم متابولیک

اگر سیروز (پیشرفته‌ترین مرحله) بروز کند، می‌توانید علائم شدیدتری مانند زرد شدن پوست و زرد شدن قسمت سفید چشم (زردی)، خارش پوست و تورم در پاها، مچ پا یا شکم (ورم) داشته باشید.

بیشتر افرادی که NASH دارند 40 تا 50 سال سن داشته و یک یا چند مشکل ذکر شده در بالا را دارند. اما NASH می‌تواند در افرادی رخ دهد که هیچ یک از این عوامل خطر را ندارند.

کبد چرب حاد بارداری

حدود 3٪ از زنان باردار به این شکل از بیماری کبد چرب مبتلا می‌شوند. یکی از انواع کبد چرب در بارداری است، در این دوران چربی می‌تواند در کبد ذخیره شود. مسلما چربی موجود در کبد برای مادر و نوزادش مضر می باشد که می‌تواند کبد و کلیه‌ ها در مادر و فرزند را از کار انداخته یا عوارضی چون عفونت شدید، خون ریزی داشته باشد. علت ابتلا به کبد چرب برای مادران باردار در این دوران نامشخص یا شاید تأثیر هورمونی است.

علائم این بیماری که در سه ماهه سوم بارداری بروز پیدا می‌کند شامل موارد زیر است:

• دل درد
• از دست دادن اشتها
• خستگی شدید
• زردی
• حالت تهوع

هر زن حامله‌ای که این علائم را تجربه می‌کند، باید به دنبال فوریت های پزشکی باشد. کبد چرب حاد بارداری می‌تواند به طور بالقوه تهدید کننده زندگی باشد، بنابراین تشخیص سریع و درمان ضروری است. بانوان باردار می‌توانند از پرستار در منزل در این زمینه مشاوره و کمک گیرند.

چرا دانستن نوع بیماری کبد چرب اهمیت دارد؟

تمایز بین کبد چرب ساده و یکی از انواع کبد چرب NASH مهم است. برای اکثر افراد، داشتن کبد چرب ساده باعث عوارض جدی و جبران ناپذیر در کبد نمی‌شود. این نوع از کبد چرب بسیار رایج است، اما بیشتر افراد فقط فرم خفیفی از آن را دارند که معمولاً مشکلات طولانی مدت ایجاد نمی‌کند. با این حال، برخی از افراد مبتلا به NAFLD می‌توانند به سمت آسیب جدی‌تر کبد پیش بروند.

در حالی که افراد مبتلا به استاتو هپاتیت غیرالکلی (NASH) دارای التهاب و آسیب سلول‌های کبدی خود هستند. در این زمان خطر پیشرفت را به شرایط جدی تر مانند فیبروز (زخم) کبد، سیروز و سرطان کبد افزایش می‌یابد خوشبختانه، بیشتر مبتلایان به NAFLD کبد چرب ساده دارند و نه NASH.

علائم بیماری کبد چرب

بسیاری از مبتلایان به انواع کبد چرب حتی نمی‌دانند که این بیماری را دارند و بعضی اوقات، اصلاً مشکلی برایشان ایجاد نمی‌کند. اما این بدان معنی نیست که باید آن را نادیده بگیرید.

کبد چرب می‌تواند خطر ابتلا به شرایط جدی تری از جمله سیروز (زخم کبد)، نارسایی یا سرطان کبد را افزایش دهد. این امر به این دلیل است که ایجاد چربی به سلول‌های کبد شما آسیب می‌رساند و باعث التهاب آنها می‌شود. کبد شما تنها اندام بدن شماست که می‌تواند با جایگزین کردن سلول‌های آسیب دیده قدیمی با سلول‌های جدید، خود را بازسازی کند.

همانطور که کبد شما برای خلاص شدن از شر چربی تلاش می‌کند، بافت اسکار ایجاد می‌شود و ‌انتقال کربن مواد مغذی به بدن و افزایش فشار در رگ‌های اطراف بدن برای کبد شما دشوار می شود.

علائم بیماری کبد چرب خاموش و بسیار آهسته است نشانه ها در مراحل ابتدایی بروز نمی کند. بعد سالها یا دهه ها ممکن است با پیشرفت بیماری کبد چرب مشکلاتی چون موارد زیر در فرد مبتلا بروز نماید:

• خستگی
• کاهش وزن و اشتها
• ضعف
• تهوع
• سردرگمی، اختلال در قضاوت، مشکلات در تمرکز
• درد در مرکز و یا قسمت بالایی سمت راست شک
• بزرگ شدن کبد
• تغییر رنگ و تیره شدن یک تکه از پوست که معمولا در گردن و یا در زیر بغل بروز می کند.

خطر ابتلا به کبد چرب

افزایش ذخیره چربی در کبد خطر ابتلا به کبد چرب را در پی دارد بویژه برای افراد با اضافه وزن بالا، مبتلایان به دیابت نوع 2 چرا که مقاومت به انسولین در این افراد دیابتی با تجمع چربی در کبد ارتباط مستقیم دارد. اگر برای شرایط خود مراقب درخواست دهید پرستار در منزل که برای شما اعزام می‌شود با انجام پیگیری های مداوم و غربالگری های مورد نیاز فرد دارای کبد چرب، در جهت کاهش ابتلا به این بیماری تلاش می کند.

افزایش احتمال ابتلا به کبد چرب از طریق عوامل زیر امکانپذیر است:

• سوء تغذیه
• بارداری
• مصرف الکل بیش از حد
• کلسترول بالا
• سطح بالای تری گلیسیرید
• سندرم متابولیک
• مصرف بیش از حد برخی داروها مانند استامینوفن

سلامت و بهبود کبد با مصرف خوراکی های زیر

• چای سبز
• ریشه زنجبیل
• زردچوبه
• عرق کاسنی و عرق شاهتره
• روغن زیتون
• حبوبات: حبوبات نظیر لوبیاها، نخودها، عدس و … می توانند در پیشگیری از پیشرفت کبد چرب تأثیرگذار باشند.

آنچه برای کبد چرب ضرر دارد

• فست فودها و غذاهای چرب، سرخ کردنی ها
• مصرف شیرینی جات آن هم زیاد
• چیپس و پفک و کیک و …در کل هله هوله ها
• طب سنتی: مصرف زیاد سردیجات
• مصرف نادرست مایعات هنگام میل وعده غذایی، بهترین زمان نوشیدن مایعات آب و … نیم ساعت قبل از صرف غذا یا یک ساعت پس از میل غذا است.
• نوشیدن آب یخ (مخصوصا آبی که درون آن یخ است.)

سندرم متابولیک و بیماری کبد چرب

اکنون بسیاری از محققان بر این باورند که سندرم متابولیک خوشه ای از اختلالات که خطر ابتلا به دیابت، بیماری‌های قلبی و سکته مغزی را افزایش می‌دهد و نقش مهمی در ایجاد کبد چرب ایفا می‌کند.

بیشتر بخوانید = مراقبت از بیمار سکته مغزی در منزل

علائم و نشانه های سندرم متابولیک عبارتند از:

• چاقی، به خصوص در اطراف کمر (چاقی شکمی)
• فشار خون بالا (فشار خون بالا)
• سطح کلسترول غیر طبیعی، سطح بالای تری گلیسیرید، چربی خون یا میزان پایین کلسترول لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) ، کلسترول “خوب”
• مقاومت در برابر انسولین، هورمونی که به تنظیم مقدار قند خون کمک می‌کند.

از این میان، مقاومت به انسولین ممکن است مهمترین محرک NASH باشد. این بیماری می‌تواند برای سال‌ها پایدار باقی بماند و صدمه کمی به همراه داشته باشد. پرستار بیمار می‌تواند در رابطه با عوامل خطر ایجاد سندروم متابولیک و در پی آن کبد چرب، به خوبی به شما آموزش دهد. در این صورت با پیش آگهی مناسب و تغییر سبک زندگی سلامتی خود را حفظ می‌کنید.

تشخیص کبد چرب

در بیشتر موارد، کبد چرب فقط در یک بررسی روتین بهداشتی مشاهده می‌شود. پزشک ممکن است در آزمایش خون معمولی یا بعد از انجام معاینه جسمی متوجه برخی علائم این بیماری یا یکی از انواع کبد چرب شود.

همچنین ممکن است در سونوگرافی کبد ظاهر شود. برای دیدن اینکه آیا چربی در کبد شما ایجاد شده و برای تشخیص بیماریهای دیگر، پزشک شما ممکن است آزمایشاتی از قبیل موارد زیر را برای شما تجویز کند.

• آزمایش خون
• سونوگرافی شکمی
• سی تی اسکن
• اسکن MRI

موثرترین درمان کبد چرب تغییر سبک زندگی است

خبر خوب این است که موثرترین درمانی که تاکنون در مورد بیماری کبد چرب وجود دارد شامل داروها نمی‌شود بلکه تغییر در شیوه زندگی است. خبر بد این است که برای بسیاری از افراد دستیابی و نگهداری آنها معمولاً سخت است. در ادامه به روش‌هایی که برای ایجاد یک سبک زندگی سالم به شما کمک می‌کند، می‌پردازیم:

از دست دادن وزن (کاهش وزن تقریباً 5٪ از وزن بدن) ممکن است برای بهبود آزمایشات غیرطبیعی کبد و کاهش چربی موجود در کبد کافی باشد. مطالعات نشان می‌دهد که از دست دادن بین 7 تا 10 درصد از وزن بدن، میزان التهاب و آسیب سلول‌های کبدی را کاهش می‌دهد و حتی ممکن است برخی از آسیب‌های به وجود آمده در اثر فیبروز کبدی را از بین ببرد. کاهش وزن را به صورت تدریجی انجام دهید. زیرا کاهش سریع وزن ممکن است التهاب و فیبروز را بدتر کند.

تحقیقات نشان می‌دهند که ورزش هوازی منجر به کاهش چربی در کبد می شود و با انجام منظم آن احتمالاً باعث کاهش التهاب مستقل از کاهش وزن نیز می‌شود.

از یک رژیم سالم پیروی کنید. برخی مطالعات حاکی از آن است که رژیم غذایی مدیترانه‌ای نیز ممکن است باعث کاهش چربی در کبد یا جلوگیری از ابتلا به انواع کبد چرب شود. این برنامه غذایی به استفاده از میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، حبوبات، آجیل‌ها، جایگزین کردن کره با روغن زیتون یا روغن کانولا، محدود کردن گوشت قرمز و همچنین خوردن ماهی بیشتر و مرغ‌های بدون چربی تأکید دارد.

قهوه بنوشید، برخی مطالعات نشان داد بیماران مبتلا به NAFLD که قهوه می‌نوشند (هر روز حدود دو فنجان) خطر ابتلا به فیبروز کبدی در آنها کاهش یافته است. با این حال، نکات جانبی در مصرف کافئین به طور منظم را نیز در نظر بگیرید. پرستار بیمار در منزل در اتخاذ یک رژیم غذایی سالم و مناسب برای شما، در خصوص انواع کبد چرب همراه با مشورت با پزشک به شما کمک خواهد کرد.

پرستار برای مراقبت از کبد چرب شما

در صورتی که باید از عزیزان مبتلا به کبد چرب مراقبت کنید ولی زمان یا آموزش کاقی برای این کار را ندارید همیشه یادتان باشد که کمک خواستن بهترین کاری است که می‌توانید برای عزیز خودتان انجام دهید. 

با تماس به مشاوران ما می‌توانید مشاوره رایگان بگیرید و خدمات پرستاری مورد نظر خود را درخواست کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر با شماره 02191304433 تماس بگیرید.