در بارداری طبیعی بعد از لقاح، تخمک بارور شده وارد رحم میشود تا جنین در آنجا به صورت طبیعی رشد کند. ولی در بارداری خارج از رحم تخمک به رحم مادر نمی‌رسد و رشد جنین در خارج از رحم شروع میشود.
اکثر مواقع علت بارداری خارج از رحم آسیب به لوله‌های رحم (بخشی از دستگاه تناسلی زنان که رحم را به تخمدان متصل می‌کند) است و در بیشتر بارداری های خارج از رحم تخمک در یکی از دو لوله رحم است.
علائم بارداری خارج از رحم شبیه بارداری طبیعی ولی شدیدتر است که شامل خونریزی واژن، درد در شکم و لگن، یبوست یا اسهال و استفراغ است. علائمی مانند غش کردن، خونریزی شدید، فشار شدید در لگن، باسن یا درد شانه می‌توانند اورژانسی باشند و ممکن است نشانه پارگی لوله رحم باشد.
به گفته WebMD سایت پزشکی معروف آمریکایی:
« در آمریکا از هر 50 حاملگی یکی به بارداری خارج از رحم تبدیل میشود که اگر درمان نشود می‌تواند لوله رحم را پاره کند و برای مادر خطرناک و کشنده باشد. در واقع، حاملگی خارج رحمی علت اصلی مرگ و میر در سه ماه اول بارداری است.»
در بارداری خارج از رحم راهی برای نجات جنین نیست و همیشه به سقط جنین ختم میشود زیرا تخمک نمی‌تواند به منبع خون مورد نیاز برای رشد در خارج از رحم برسد و در صورت درمان نکردن آن برای زن باردار نیز کشنده است.
علائم بارداری خارج از رحم
معمولا در اول بارداری، شما علائم بارداری خارج از رحم را احساس نمی‌کنید و برخی از علائم ممکن است شبیه حاملگی نرمال باشد که شامل از دست دادن پریود، درد شکم، حالت تهوع، تغییر در اشتها و حساس شدن سینه‌ها باشد. ولی ممکن است در بازه بین چهارمین تا دوازدهمین هفته بارداری علائم اولیه بارداری خارج از رحم خودشان را نشان دهند.
اولین علائم بارداری خارج از رحم
اولین علائم بارداری خارج از رحم، نسبت به مکان تخمک و شدت آن متفاوت است. بارداری خارج از رحم معمولاً به عنوان یک حالت پرخطر شناخته میشود و نیاز به درمان فوری دارد.
اولین علائم بارداری خارج از رحم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
خونریزی واژن
خونریزی از واژن در بارداری به اندازه پریود می‌تواند نشانه بارداری خارج از رحم باشد. در این صورت هر چه سریعتر به دکتر مراجعه کنید تا درمان مناسب برای شما مشخص شود.
در نظر داشته باشید که خونریزی واژن و لکه بینی در بارداری نسبتا شایع است و حتما نشانه بارداری خارج از رحم نیست. ولی باز در صورت خونریزی واژن سریعا به دکتر مراجعه کنید.
درد شکم و زیر شکم
درد شکم معمولا در یک طرف پایین بدن (در لگن) بوده و ممکن است به طور تدریجی و مداوم ایجاد شود یا ناگهانی تشدید یابد.
دیگر عواملی که ممکن است باعث درد شکم شود شامل اشکال معده، آلودگی غذایی، گیر کردن باد در شکم یا هرگونه اتفاق معمول تر باشد. پس اگر دل درد داشتید، نیازی به اضطراب یا نگرانی شدید نیست، با آرامش به دکتر مراجعه کنید تا مطمئن شوید که درد دل یکی از علائم بارداری خارج از رحم است.
درد زیر شکم نباید غیر قابل تحمل یا با خونریزی شدید همراه شود، در غیر این صورت هرچه سریعتر به اورژانس مراجعه کنید.
مشکلات گوارشی زمانی که دستشویی می‌روید
برخی از مشکلات گوارشی زمان بارداری خارج از رحم شامل درد زمان ادرار یا مدفوع کردن و اسهال است. این علائم می‌توانند بابت تغییرات طبیعی زمان بارداری باشند یا به علت بیماری عفونت دستگاه ادراری باشد.
نکته:
خیلی از علائم اولیه بارداری خارج از رحم مشابه حاملگی عادی است و در کل حاملگی خارج از رحم فقط در 2 درصد تمام حاملگی‌ها اتفاق می‌افتد. پس اگر این نشانه‌ها را مشاهده کردید، بهتر است به دکتر مراجعه کنید ولی در نظر داشته باشید که این علائم حتما نشانه حاملگی خارج از رحم نیستند.
البته اگر در لیست مادران پرخطر هستید، علائم بارداری خارج از رحم در 3 ماه اول بارداری را جدی بگیرید.
علائم اورژانسی و پارگی لوله رحمی
اگر لوله رحم شما پاره شود، درد و خونریزی آنقدر شدید است که علائمی دیگر نیز خواهید داشت. این علائم شامل موارد زیر است:
- غش کردن
- فشار خون پایین
- درد در لگن
- درد شانه
- فشار شدید در باسن یا اسهال
هنگامی که لوله رحم می‌ترکد، درد ناگهانی، تیز و شدید زیر شکم احساس می‌کنید. این یک شرایط اورژانسی است، باید هرچه سریع تر به اورژانس مراجعه کنید و به متخصص زنان خود تماس بگیرید.
خونریزی شدید و پارگی لوله رحمی کشنده است!! پس این علائم را جدی بگیرید!! شماره اورژانس = 115
از کجا بفهمیم بارداری خارج از رحم است؟
مشخص کردن بارداری خارج از رحم را نمی‌توان فقط با علائم آن مشخص کرد. برای همین دکتر در بیشتر مواقع تست‌های مختلف انجام میدهد تا مطمئن شود که بارداری خارج ار رحم اتفاق افتاده است.
سونوگرافی واژن
آسانترین روش فهمیدن و تشخیص بارداری خارج از رحم آزمایش سونوگرافی اندواژینال است که توسط پزشک برای اندام تناسلی زنان انجام میشود. در این آزمایش پزشک از پروب (وسیله‌ای استوانه‌ای شکل که برای جستوجوی ارگان‌های داخل بدن استفاده میشود) استفاده می‌کند.
پروب بعد از وارد شدن در واژن، امواج صوتی ساطع می‌کند تا با انعکاس صدا تصویری از سیستم تولید مثل شما ایجاد کند. معمولا در این تصویر دکتر می‌تواند ببیند که آیا تخمک بارور شده در یکی از لوله‌های فالوپ شما کاشته شده یا خیر. البته برخی مواقع مشاهده و تشخیص آن دشوار است که در این صورت تست و آزمایشات دیگر انجام میشود.
آزمایش خون
آزمایش خون برای اندازه گیری هرمون‌های بارداری گنادوتروپین جفتی انسانی یا (hCG) انجام میشود. معمولا آزمایش دو بار و به فاصله 48 ساعت از هم انجام میشود تا دکتر بتواند تغییرات آن را در طول زمان مشخص کند.
اگر در سونوگرافی حاملگی خارج از رحم یافت نشد این می‌تواند به شناسایی بماری کمک کند، چون سطح هرمون hCG در بارداری خارج از رحم معمولا کمتر بوده و افزایش آن در دو روز پایین‌تر از حاملگی طبیعی است.
نتایج این آزمایش برای شناسایی حاملگی خارج از رحم که در لوله فالوپ نیست بسیار مفید است.
جراحی کاوشی
اگر بازهم دکتر نتوانست بفهمد که بارداری خارج از رحم است یا جای بارداری خارج از رحم را پیدا نمی‌کند، جراحی کاوشی انجام میدهد. این جراحی کم تهاجمی بوده که به لاپاراسکوپی نیز معروف است.
این جراخی به صورت جراحی سوراخ کلیدی است که در آن شما بیهوش می‌شوید تا دکتر با یک برش کوچک بتواند لوله بینایی لاپراسکوپ را وارد بدن کند. پزشک به وسیله لاپراسکوپ مکان‌ها شایع در بارداری خارج از رحم را بررسی می‌کند تا مکان تخمک را پیدا کند.
اگر در جراحی کاوشی تخمک یافت شد و امکان برداشت آن وجود داشت، در طول لاپراسکوپی، پزشک درمان حاملگی خارج از رحم هم انجام میدهد و تخمک را از بدن شما خارج می‌کند تا دیگر نیازی به جراحی دوم یا آمپول سقط جنین نداشته باشید.
بارداری خارج از رحم چه زمانی مشخص میشود؟
علائم بارداری خارج از رحم معمولا در هفته‌های چهارم تا دوازدهم بارداری خودش را نشان میدهد. زودترین زمانی که می‌توان حاملگی خارج از رحم را مشخص کرد، سونوگرافی در هفته ششم بارداری است. البته در نظر داشته باشید که تشخیص تا حدی به اندازه جنین بستگی دارد.
قبل از 6 هفته حاملگی تشخیص این عارضه مشکل است و معمولا مشخص نمی‌شود.
درمان بارداری خارج از رحمی
متاسفانه در بارداری خارج از رحم هیچ راهی برای نجات جنین وجود ندارد و تمام روش‌های درمانی شامل سقط جنین و پایان حاملگی هستند. درمان این عارضه برای سلامت مادر بوده چون بارداری خارج از رحم برای او خطرناک، دردناک و کشنده است.
درمان بارداری خارج از رحم سه روش اصلی دارد:
- مدیریت درد و بررسی شرایط
- آمپول متوترکسات برای سقط جنین خارج از رحم
- جراحی
مدیریت درد و بررسی شرایط
در صورت داشتن هیچ علائم یا بارداری خارج از رحم خفیف که تخمک یا خیلی کوچک است یا نمی‌توان آن را پیدا کرد، ممکن است فقط به نظارت نیاز داشته باشید. در بیشتر مواقع خود بدن تخمک را حل می‌کند و از بین می‌برد برای همین نیازی به دارو یا جراحی نیست.
در طول زمان مدیریت و کنترل بیماری پزشک اقدامات زیر را انجام میدهد:
- برای بررسی سطح خون از شما آزمایش‌های خون منظم می‌گیرد تا اگر کم خونی پیش آمد سریعا اقدام به درمان جدی‌تر کند.
- برای تمیز نگه داشتن واژن زمان خونریزی به جای تامپون به شما نوار بهداشتی یا حوله مخصوص پیشنهاد میدهد.
- زمان درد شکم برای تسکین آن پاراستامول تجویز می‌کند.
- در صورت بروز هرگونه علائم جدی‌تر فورا درمان‌های موثرتر انجام میدهد.
مزیت مدیریت و بررسی علائم بارداری خارج از رحم این است که شما هیچگونه عارضه جانبی برای درمان تجربه نخواهید کرد. ولی هنوز خطر کوچک برای پارگی لوله رحم وجود دارد که این یکی از اصلی‌ترین معایب این روش درمانی است.
متوترکسات: آمپول برای سقط جنین خارج از رحم
اگر لوله رحم شما سالم باشد و زیاد از زمان بارداری شما نگذشته باشد، پزشک به شما آمپول متوترکسات تجویز می‌کند. برای درمان فقط به یک تزریق نیازمند هستید که این دارو از رشد تخمک جلوگیری می‌کند تا بدن شما تخمک را در طول 4 تا 6 هفته آینده جذب کند.
از مزایای این درمان می‌توان به کم تهاجمی بودن و درمان قطعی جنین خارج از رحم اشاره کرد که از خارج کردن لوله رحم نیز جلوگیری می‌کند. ولی بعد از تزریق باید تا 3 ماه از تلاش برای بچه دار شدن اجتناب کرد و در طول رابطه جنسی از یک محصول مطمئن برای پیشگیری از بارداری استفاده کنید. این درمان برای کسانی که بیماری‌های خاصی دارند یا در حال شیر دادن هستند توصیه نمی‌شود.
عوارض جانبی این آمپول شامل درد دل، سرگیجه، احساس کسالت، حالت تهوع و اسهال است. در برخی مواقع نادر نیز همچنین احتمال پارگی لوله رحم وجود دارد که در این صورت تنها راه درمان جراحی است.
جراحی برای حاملگی خارج از رحم
در بیشتر مواقع جراحی شما لاپاراسکوپی خواهد بود که برای سقط جنین قبل رشد آن انجام میشود. در طول لاپاراسکوپی مراحل زیر انجام میشود:
- جراح شما را بیهوش می‌کند (بی هوشی به صورت عمومی بوده)
- برش کوچکی روی شکم ایجاد می‌کند
- یک لوله نازک (لاپاروسکوپ) را به همراه ابزار جراحی وارد برش می‌کند
- اگر لوله رحم سالم باشد، جراح فقط تخمک را خارج می‌کند (سالپنگوستومی) در غیر این صورت تمام لوله را برمیدارد (سالپنژکتومی).
موثر ترین روش درمان برداشت لوله رحم است تا به هیچ عنوان حاملگی خارج از رحم دوباره رخ ندهد. در بدن دو لوله رحم وجود دارد، پس برداشت یک لوله رحم روی شانس بارداری شما در آینده تاثیر زیادی نمی‌گذارد و امکان حاملگی دوباره وجود دارد.
جراحی اورژانسی بارداری خارج رحمی چه زمان انجام میشود؟
اگر لوله رحم ترکیده باشد، باید به صورت اورژانسی جراحی شوید. در زمان اورژانسی جراح برشی بزرگتر ایجاد می‌کند (لاپاراتومی) تا بتواند خونریزی را نیز متوقف و درصورت امکان لوله رحم را ترمیم کند. در بیشتر جراحی‌های اورژانسی لوله رحم باید خارج شود.
اگر در طول جراحی یا بعد از جراحی در بیمارستان نیاز به مراقبت ویژه داشتید از خدمات همراه بیمار در بیمارستان آسانیسم استفاده کنید.
خونریزی بارداری خارج از رحم چند روز است؟
اگر خونریزی شما به اندازه پریود بود و بیش از یک هفته ادامه داشته باشد، امکان دارد خونریزی به علت بارداری خارج از رحم بوده که با درد هم همراه است.
چه زمان به اورژانس تماس بگیریم؟
در بارداری خارج از رحم، در صورتی که درد شدید در زیر شکم و ناحیه لگن احساس کردید که با غش کردن، حالت تهوع، سرگیجه و رنگ پریدگی همراه بود به 115 تماس بگیرید یا هر چه سریعتر به اورژانس مراجعه کنید.
مکان‌ها و انواع بارداری خارج از رحم
در حالی که بیشتر حاملگی های خارج از رحم در لوله رحم اتفاق می‌افتد، تخمک ممکن است در دیگر مکان‌های دستگاه تناسلی نیز قرار گیرد. دیگر انواع بارداری خارج رحم شامل موارد زیر است:
- بارداری لوله‌ای: شایعترین نوع بارداری خارج از رحم است که در آن تخمک در لوله فالوپیان قرار می‌گیرد.
- بارداری تخمدانی: تخمک بارور شده در قسمت بیرونی تخمدان شما شروع به رشد می‌کند.
- بارداری شکمی: در برخی مواقع نادر تخمک وارد دیواره شکم و ستون فقرات میشود. در این نوع حاملگی خارج از رحم، حرکت مایع شکم می‌تواند تخمک را به پشت رحم جایی که اسپرم آن را بارور کند منتقل دهد.
- بارداری در دهانه رحم: بعضی مواقع تخمک در بخش دهانه رحم نیز قرار گیرد که به دلیل ضربه در داخل رحم اتفاق می‌افتد.
- بارداری در محل برش سزارین: اگر قبلا سزارین انجام داده باشید، ممکن است تخمک بعدی شما در برش سزارین نیز کاشته شود.
- بارداری هتروتوپیک: این نوع بسیار نادر است که معمولا در بارداری دوقلوها رخ میدهد که در آن یک قل وارد رحم شده و دیگری خارج از رحم تشکیل میشود.
علل حاملگی خارج از رحمی
بعضی مواقع علت وقوع حاملگی خارج از رحم مشخص نمی‌شود. ولی به طور معمول، یکی از شایعترین دلیل‌ها تخریب لوله رحم است که نمی‌گذارد تخمک به درستی وارد رحم شود.
عوامل خطری که وقوع حاملگی خارج از رحم را بالا می‌برد
- استعمال دخانیات یا سیگار
- سن بالای 35 سال
- بیماری عفونی جنسی
- سابقه بارداری خطرناک
- سابقه انجام درمان‌های باروری مانند لقاح آزمایشگاهی (IFV)
- سابقه عمل توبکتومی یا بستن لوله‌های رحمی
متاسفانه نداشتن عوامل بالا خطر وقوع حاملگی خارج از رحم را صفر نمی‌کند. در واقع تا 50 درصد از زنانی که بارداری خارج از رحم را تجربه کردند هیچکدام از عوامل بالا را نداشتند.
رابطه بین بیماری اندومتریوز و بارداری خارج از رحم
آندومتریوز یا نابه‌جایی آستر رحم یک بیماری خطرناک و دردناک است که می‌تواند باعث بارداری خارج از رحم نیز شود. زخم‌های ناشی از این بیماری می‌تواند مانع رسیدن تخمک به رحم شود.
عکس سونوگرافی بارداری خارج از رحم
حمایت و مراقبت از فرد بعد از حاملگی خارج رحم
از دست دادن بارداری برای تمام خانوار ویرانگر و ناراحت کننده است. تلاش کنید که از دست دادن جنین را بپذیرید و در مورد احساسات خود با دیگران صحبت کنید. ناراحتی خود را درون نریزید و بگذارید که ناراحت شوید.
با همسر، عزیزان و خانواده خود در مورد ناراحتی های خود صحبت کنید. مشاوره روانشناسی برای کسانی که جنین خود را به دلیل بارداری خارج از رحم از دست داده‌اند خیلی مفید است. آمار نشان میدهد که خانم‌ها بعد از سقط جنین 2 برابر نسبت به دیگران در خطر افسردگی هستند.
همیشه سلامت روحی و روانی خودتان را جدی بگیرید و اگر کودکان دیگری دارید و احساس می‌کنید که ناراحتی شما، توان مراقبت کردن از آن‌ها را سلب کرده، پرستار کودک درخواست کنید تا با خیال راحت به شرایط روحی خودتان بپردازید.
تلاش برای دوباره حامله شدن
بسیاری از زنانی که حاملگی خارج از رحم داشتند می‌توانند در آینده دوباره حامله شوند و به سلامتی کودک خود را به دنیا آورند. حتی اگر یکی از لوله‌های رحم برداشته شود، تخمک با اسپرم در لوله دیگر لقاح می‌کند و به بارداری عادی ختم میشود.
با این حال اگر حاملگی خارج از رحم داشتید، خطر ابتلا دوباره بیشتر است. پس حتما قبل از تلاش و در طول حاملگی منظم به پزشک مراجعه کنید.
