یکی از مهم ترین سؤالاتی که برای هر پدر و مادری پیش می‌آید این است که چه فاصله سنی بین تولد فرزندان مناسب تر است و چه زمانی بهتر است تا برای تولد فرزند دوم اقدام شود. در مورد این موضوع با توجه به شرایط مختلفی که خانواده ها دارند، اختلاف نظرها زیاد است. واقعیت امر این است که خانواده ها و زوجین با توجه به امکانات، توانمندی‌ها و شرایط خودشان نسبت به این موضوع نظرات کاملاً متفاوتی داشته و تصمیمات متنوعی می‌گیرند. زوج‌هایی هستند که معتقدند فاصله سنی بین تولد دو فرزند اگر خیلی کم یا خیلی زیاد باشد زمینه ساز مشکلات بسیاری خواهد شد.
این در حالی است که برخی دیگر فاصله سنی کم را مناسب‌تر می‌دانند و دلیل آن‌ها این است که معتقدند با فاصله کم نیازهای فرزندان به هم نزدیک‌تر بوده و خود آن‌ها هم می‌توانند به رشد همدیگر کمک کنند. این والدین می‌گویند که فاصله سنی بین تولد فرزندان بهتر است که کم باشد تا آن‌ها با هم بزرگ شوند. در کنار این دو گروه، گروه دیگری هم وجود دارند که فاصله سنی زیاد بین فرزندان را مفیدتر می‌دانند زیرا فرزند بزرگ‌تر حامی و الگویی برای خواهر یا برادر کوچک‌تر خود می‌شود. به اعتقاد این عده رعایت فاصله بیشتر بین تولد فرزندان باعث می‌شود که مشکلات و تنش‌های میان آن‌ها به حداقل برسد.
نظر کلی کارشناسان این است که فاصله سنی بین 3 تا 5 سال می‌تواند مناسب باشد زیرا از نظر آن‌ها در این فاصله بدن مادر می‌تواند آمادگی لازم از نظر جسمی و روحی و روانی را برای فرزند دوم به دست آورد و همچنین کودک اول نیز به سطح نسبی از رشد جسمانی، روحی، شناختی و استقلال می‌رسد.
آسیب‌ها و مضرات فاصله سنی کم بین تولد فرزندان
تفاوت سنی بین تولد فرزندان از جمله مسائل مهمی است که خانواده‌ها باید به آن توجه ویژه‌ای داشته باشند. اگر مادر بخواهد در فواصل کم زایمان‌های متعدد داشته باشد برای او عوارض و آسیب‌های زیادی به همراه خواهد داشت. بارداری دوم اگر کمتر از سه سال با بارداری اول فاصله داشته باشد احتمال زیادی وجود دارد که هم مادر و هم نوزاد دچار کم خونی و آنمی شوند.
نشانه‌ها و علائم کم خونی معمولاً تا پیش از بارداری پنهان است و اکثرا در زمان بارداری خودش را نشان می‌دهد. هم چنین یک احتمال دیگر هم وجود دارد و آن این است که زایمان زود رس اتفاق بیفتد و کودک زودتر از زمان طبیعی خودش به دنیا بیاید.
نوزادانی که فاصله سنی شان از خواهر و برادر‌های قبلی خود کمتر از سه سال است معمولاً دچار مشکلاتی می‌شوند که از آن جمله می‌تواند به کمبود وزن، مشکلات رفتاری و شخصیتی، حرکتی و یادگیری اشاره کرد. به همین خاطر اگر والدین قصد دارند که برای داشتن فرزند دوم اقدام کنند بهتر است شرایط خود را از تمام جنبه‌ها در نظر گرفته و اگر نتوانستند با قطعیت به نتیجه برسند پیشنهاد می‌کنیم که با یک متخصص در این رابطه مشورت نمایند. پس می‌توان گفت که یکی از ضروری‌ترین مواردی که توجه به آن لازم است این است که باید ایمنی‌های بارداری هم برای مادر و هم برای کودک اول و هم برای جنین در نظر گرفته شود. نتایج مطالعات نشان می‌دهد که فاصله کمتر از 12 ماه بین زایمان و بارداری دوم ریسک و خطر مرگ و زایمان زودرس را ناخواسته بالا می‌برد. هم چنین نتایج بیان می‌کند عواملی مثل سنی که مادر باردار می‌شود بر پیامد و نتایج اثر می‌گذارد. متخصصان پیشنهاد می‌کنند که بهترین و مناسب ترین زمان بین زایمان و بارداری دوباره میانگین بین 18 تا 24 ماه می‌باشد.
تصورات نادرست در مورد فاصله مناسب بین تولد دو فرزند
بعضی به اشتباه این تصور را دارند که فقط افرادی باید فاصله سنی سه سال را رعایت کنند که اولین فرزندشان را به صورت سزارین به دنیا آورده اند اما حقیقت این است که بین فاصله سنی تولد دو فرزند و نوع زایمان هیچ رابطه اثبات شده ای وجود ندارد و اصلی ترین و مهم ترین دلیل برای این که توصیه می‌شود بین تولد فرزندان فاصله وجود داشته باشد این است که مادر بتواند از نظر جسمی و روحی خودش را احیا کند و سلامت مادر و جنین به خطر نیفتد.
برای داشتن یک بارداری سالم و بدون خطر لازم است که مادر قادر باشد انرژی و ذخایر بدنی خودش را جایگزین و تأمین کند و تجربه ثابت کرده است که بارداری‌هایی که به صورت متوالی و بدون رعایت فاصله سنی مناسب بوده است خطراتی برای جنین و مادر به همراه دارد و سلامت آن‌ها را تهدید می‌کند.
معایب و عوارض فاصله سنی زیاد بین تولد فرزندان
مانند فاصله سنی کم، هنگامی که فاصله بین دو بارداری خیلی زیاد باشد هم ممکن است مشکلاتی به وجود آید. اگر بین تولد دو فرزند از نظر زمانی فاصله زیاد باشد ممکن است مادر دچار مسمومیت بارداری شود که در این حالت خطراتی مثل دفع پروتئین از طریق ادرار، ورم دست‌ها و پاها و بالا رفتن فشار خون سلامتی مادر را تهدید می‌کند. هم چنین زمانی که بین تولد فرزندان فاصله زیادی می‌افتد سن مادر برای بارداری بعدی بالا می‌رود و همین موضوع خطراتی مانند این که جنین سقط شود، نوزاد به صورت نارس متولد شود و قدرت باروری مادر کاهش یابد به وجود می‌آورد و یا بین فرزندان با والدینی که سنشان بسیار بالاتر از آن هاست معمولاً از نظر تربیتی و سلیقه ای و اخلاقی اختلاف نظرها و مشکلات بیشتری رخ می‌دهد.
فاصله سنی کمتر از یک سال بین تولد فرزندان
عده ای بر این باورند که فرزندانی که با همدیگر تنها یک سال فاصله سنی دارند هم خودشان دوستان خوبی برای هم می‌شوند و هم دوستانی مشترک خواهند داشت. این در حالی است که بر سر مسائل گوناگون از جمله استفاده کردن از وسایل ممکن است با هم دعوا و بحث کنند ولی در بیشتر مواقع وقتی که این کودکان بزرگ می‌شوند از هم حمایت کرده و در مواقع سختی یا خوشی همراه و یاور هم می‌شوند. با توجه به آن چه که گفته شد می‌توان این گونه برداشت کرد که وقتی فاصله تولد بین فرزندان فقط یک سال است دارای مزایا و معایب مختلفی است و والدین باید با آگاهی از این مسائل بهترین تصمیم را بگیرند. بعضی از زوج ها با این استدلال که کم بودن فاصله سنی بین دو فرزند باعث می‌شود که آن ها با هم رشد کنند و به جای این که مشکلات بزرگ کردن دو فرزند را به صورت جداگانه پشت سر بگذارند، یک بار تجربه خواهند کرد تصمیم می‌گیرند که فرزندانشان را با فاصله یک سال به دنیا بیاورند.
اما لازم است که این والدین فراموش نکنند که شرایط نگهداری و تربیت دو فرزند با فاصله سنی کم اصلاً شبیه به نگهداری از دو فرزند دو قلو نیست و می‌توان گفت که بسیار سخت تر و متفاوت تر است. زیرا علاوه بر این که مادر در فاصله کوتاهی دو بار دوران بارداری را تجربه می‌کند دو کودک با سن مختلف نیز نیازها و خواسته های متفاوتی در یک زمان داشته و در بسیاری از اوقات ناهماهنگی بین آن ها باعث کلافه شدن والدین و به خصوص مادر می‌شود و انرژی جسمی و روانی زیادی از آن ها می‌گیرد.
هم چنین وقتی فرزند اول که تنها یک سال دارد و به توجه و محبت و وقت بسیار زیادی نیاز دارد متوجه می‌شود که پدر و مادرش بخشی از توجه و محبت و زمان او را با فرد دیگری تقسیم می‌کنند هم از نظر روحی آسیب پذیر می‌شود و هم به نوزاد کوچک تر حسادت کرده و ممکن است در دنیای کودکی با او وارد رقابت شود.
بهترین فاصله سنی بین تولد دو فرزند در صورتی که زایمان مادر به صورت سزارین باشد
در صورتی که زایمان قبلی مادر به صورت سزارین باشد کوتاه بودن فاصله بین دو بارداری احتمال خطراتی مانند عوارض اسکار و گشادی داخلی یا پاره شدن رحم را در زمان بارداری دوم افزایش می‌دهد. زایمان‌هایی که به صورت سزارین هستند باعث می‌شود که دیواره رحم ضعیف شود و وقتی فاصله بارداری‌ها کم می‌شود اسکار به صورت ناقص بهبود یافته و به همین خاطر خطر پارگی اسکار و به دنبال آن پارگی رحم بالا می‌رود. هم چنین خطرات ناشی از عوارض جفت مثل جدا شدن با فواصل کوتاه بین زایمان ها هم افزایش می‌یابد. جدای از تمام این عوارض جسمی وقتی فاصله بین بارداری‌ها کم می‌شود والدین زمان کافی برای بهبودی از استرس‌های بارداری را نخواهند داشت. از جمله این استرس‌ها می‌توان به افزایش وزن مادر، کاهش و کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی و عدم رسیدگی کامل به نیازهای احساسی و روانی و مراقبت از نوزاد اول اشاره کرد.
عوارض فاصله کم بین بارداری دو فرزند برای جنین
زمانی که فاصله بین دو بارداری کمتر از 18 ماه باشد باعث می‌شود که نوزاد دچار تولد زود رس شود و این خطر تا 40 درصد افزایش می‌یابد و در حدود 26 درصد از موارد شاهد این هستیم سنی که نوزاد متولد می‌شود از سن تولد نوزادان طبیعی کمتر است. هم چنین فاصله کمتر از 18 ماه در بین دو بارداری اکثرا همراه با پایین بودن وزن هنگام تولد نوزاد است. طبق تحقیقات در ازای هر یک ماهی که فاصله بین تولد دو نوزاد از 18 ماه کمتر می‌شود حدود 3/3 درصد احتمال خطر تولد نوزادی با وزن پایین، بالا می‌رود و تقریباً دو درصد ممکن است که نوزاد به صورت نارس به دنیا بیاید.
فاصله زمانی کم بین دو بارداری برای مادر چه عوارضی دارد
بسیاری از مادران این تصور را دارند که رعایت کردن فاصله سنی بین دو فرزند تا سه سال فقط برای آن خانم‌هایی است که زایمان قبلی آن‌ها به صورت سزارین بوده است و خانم‌هایی که زایمان‌شان به صورت طبیعی بوده لازم نیست که این فاصله را رعایت کنند. اما بهتر است یادآوری شود که این یک تصور نادرست است و دلیل آن این است که نوع زایمان قبلی با میزان فاصله زمانی بین دو بارداری ارتباطی ندارد و برای تمام مادران هم آن‌هایی که در بارداری اول زایمان‌شان به صورت طبیعی بوده و هم مادرانی که زایمان به صورت سزارین داشته‌اند توصیه می‌شود که برای حفظ کردن سلامت خود و کودکشان تقریباً یک فاصله سه ساله را بین دو بارداری رعایت کنند. از مشکلاتی که در صورت رعایت نکردن فاصله مناسب بین تولد دو فرزند ممکن است مادر به آن دچار شود می‌توان به مشکلات شیر دهی و مشکلات هورمونی، کمبود ویتامین‌ها، کلسیم و مواد مغذی و بیماری‌های خونی مانند آنمی یا فقر آهن اشاره کرد. هم چنین احتمال ابتلای مادر به مشکلات روحی مانند افسردگی پس از زایمان نیز وجود دارد.
در کنار این مسائل بارداری‌های پشت سر هم و متوالی باعث می‌شود که سلامت جنین به خطر بیفتد و دلیل آن این است که وقتی فاصله بین دو بارداری از دو سال کمتر می‌شود، بارداری دوم درست زمانی است که مادر باردار در دوران شیر دادن به کودک اول خودش است و به خاطر بارداری ناچار می‌شود که کودک خودش را از شیر بگیرد و همین موضوع دلیلی می‌شود که فرزندش کمتر از دو سال از شیر مادر تغذیه کند و همین اتفاق یعنی قطع زود هنگام شیر مادر باعث می‌شود که کودک هم از نظر جسمی و هم از نظر روحی و روانی آسیب ببیند. هنگامی که یک خانم در فاصله کمتر از سه سال دو بار بارداری را تجربه می‌کند بدن از نظر مواد مغذی و ویتامین‌ها دچار کمبود شده و کم خونی که مادر به آن مبتلا می‌شود باعث می‌شود که تغذیه جنین و اکسیژن رسانی به او دچار مشکل شود و تمام این موارد زمینه ساز از بین رفتن شرایط ایده‌آل رشد جنین شده و سلامت او را به خطر می‌اندازد.
اگر بدن مادر شرایط و توانایی تأمین نیازهای جنین را برای رشد و نمو نداشته باشد و مواد دریافتی از طریق تغذیه کافی نباشد بخش زیادی از مواد مورد نیاز جنین از ذخایر بدن مادر برداشت می‌شود و اگر به صورت صحیح و در زمان مناسب این ذخایر جایگزین و تأمین نشوند سلامتی مادر به صورت جدی به خطر می‌افتد و برای جبران این امر بدن مادر حداقل به سه سال زمان نیاز دارد
