سرطان پوست که نشات گرفته از رشد غیرطبیعی سلول های پوستی است، اغلب در قسمت هایی که بیشتر در معرض نور خورشید بوده اند، اتفاق می افتد. البته احتمال وقوع آن در دیگر بخش هایی که چندان با نور خورشید در تماس نبوده اند نیز وجود دارد. با این حال، شناخت این سرطان، علت ایجاد و علائم سرطان پوست کمک می کند تا از آن جلوگیری کرده و زندگی سالم تری و شادتری داشته باشیم.
آشنایی با سرطان پوست
شنیدن واژه سرطان احساس ناخوشایندی را در ما ایجاد خواهد کرد. ولی بهتر است بدانیم داشتن آگاهی راجع به سرطان های مختلف و علائمشان در پیشگیری و کنترل این بیماری بسیار مفید واقع خواهد شد. برای مثال، فردی که با علائم سرطان روده آشنایی داشته باشد، فورا نشانه ها را دریافت کرده و برای درمان مراجعه خواهد کرد. این امر در مورد سرطان پوست نیز صادق است.
این سرطان معمولا زمانی اتفاق می افتد که پوست خود را بدون هیچ گونه محافظی در معرض آفتاب قرار دهیم. تحقیقات نشان داده ژنتیک نیز بی تاثیر نیست. البته در ادامه با عوامل موثر در ایجاد آن بیشتر آشنا خواهیم شد. ولی بهتر است بدانیم با رعایت چندین نکته میتوان احتمال بروز آن را بسیار کاهش داد.
علاوه بر آن، تشخیص این بیماری در روزهای ابتدایی نمایان شدن علائم، درصد بازگشت سلامتی پوست و بهبودی سریع تر بیمار را تا حد بسیار زیادی افزایش خواهد داد. به همین دلیل آگاهی از علائم سرطان پوست بسیار اهمیت خواهد داشت.
انواع سرطان پوست
4 نوع سرطان پوست وجود دارد ولی 3 نوع کارسینوم سلول بازال، کارسینوم سلول سنگفرشی و ملانوم رایج ترین هستند.
کارسینوم سلول بازال
سلول بازال (سلول پایه ای) نوعی سلول است که سلول های پوستی جدید را تولید می کند. این سرطان نیز در سلول های بازال ایجاد می گردد که به صورت یک برآمدگی روشن و شفاف، عموما روی بخش هایی که بیشتر با نور خورشید در ارتباط اند (سر و گردن) نمایان می شود.
کارسینوم سلول سنگفرشی
این نوع سرطان نیز بیشتر در نواحی صورت، گوش، گردن، لب و پشت دست ها که با نور خورشید در تماس اند، ظاهر می شود. احتمال برطرف شدن آنها به صورت کامل وجود دارد، اما باز هم در برخی از موارد، سرطان به لایه های عمیق تری از پوست سرایت کرده و در دیگر نواحی بدن گسترش پیدا می کنند.
ملانوم
ملانوم یا ملانوما نوع دیگری است که با رشد غیر قابل کنترل سلول های ملانوسیت همراه است. ملانوم به اندازه دو نوع سرطان پوستی دیگر شایع نیست، اما خطرناک تر از آن دو است و می تواند سلول های هر قسمتی از بدن را به خود درگیر کند.
علائم سرطان پوست؛ این سرطان بیشتر در کجاها نمایان می شود؟
همانطور که عنوان شد، علائم سرطان پوست اغلب در نواحی دیده می شود که بیشتر در تماس با نور آفتاب قرار میگیرند؛ مانند صورت، گردن، گوش، لب، دست و آرنج. رنگ تناژ پوستی نیز تاثیری در ریسک بروز آن ندارد. حال علائم را با توجه به نوع سرطان مورد بررسی قرار میدهیم:
علائم سرطان کارسینوم سلول بازال
- دست اندازهایی به رنگ سفید مرواریدی یا صورتی، شفاف و به شکل توده
- ضایعه ای صاف، گوشتی یا زخم مانند به رنگ قهوه ای
- زخم های پوسته پوسته شده که خونریزی می کنند، بهبود می یابند و پس از مدتی دوباره باز می گردند.
علائم سرطان کارسینوم سلول سنگفرشی
- برآمدگی های قرمز رنگ و سخت
- ضایعه ای صاف با سطح پوسته پوسته شده
علائم سرطان ملانوم
- نقاطی بزرگ و قهوه ای رنگ به همراه لکه های تیره تر درونشان
- خالی که ابعاد و رنگ آن تغییر کرده یا خونریزی می کند
- ضایعه ای کوچک با کناره های نامنظم، به همراه قسمت هایی به رنگ قرمز، صورتی، سفید، آبی یا سورمه ای
- ضایعه ای دردناک که خارش دارد یا در آن ناحیه احساس سوزش به بیمار می دهد
- ضایعات تیره رنگ روی کف دست، نوک انگشتان دست یا پا، غشاهای مخاطی پوشاننده دهان، بینی، واژن یا مقعد
علائم سرطان پوست نامتداول
- سارکوم کاپوزی: این یک نشانه نادر است که رگ های پوست را درگیر کرده و موجب ایجاد لکه های قرمز یا بنفش روی پوست یا غشاهای مخاطی می گردد. این نشانه بیشتر در افرادی رخ می دهد که سیستم ایمنی ضعیفی دارند.
- کارسینوم سلول مرکل: مانند علائم سرطان پوست سلول سنگفرشی، در این نوع نیز برآمدگی های سخت و شفافی به وجود می آید که روی پوست یا در فولیکول مو و بیشتر در نواحی سر و گردن ایجاد می شوند.
- کارسینوم غدد سبابه: این نشانه نیز بسیار نادر، غیرمعمول و تهاجمی است که از غدد چربی نشات می گیرد. علائم آن نیز برآمدگی های سخت و بدون درد است، هر قسمتی از بدن را می تواند به خود درگیر کند ولی بیشتر در پلک دیده می شود.
علت ایجاد سرطان پوست چیست؟
شناخت نشانه ها و علل ایجاد سرطان کمک شگرفی در پیشگیری از وقوع آنها خواهد داشت. برای مثال، اگر علائم سرطان سینه را بشناسیم راحت تر قادر به جلوگیری از بروز آن خواهیم بود. به همین دلیل، می توان گفت این بخش، یکی از مهمترین قسمت های این مطلب است.
عوامل متعددی در ایجاد و گسترش این سرطان دخیل اند؛ از جمله:
سلول ها
علائم سرطان پوست از لایه بالایی پوست آغاز می شود که اپیدرم نامیده می شود. اپیدرم یک لایه نازک است که مسئولیت محافظت از سلول های پوستی را بر عهده دارد. این لایه متشکل از سه نوع سلول اصلی است:
- سلول های سنگفرشی که درست زیر سطح خارجی واقع شده و به عنوان پوشش داخلی پوست عمل می کنند.
- سلول های بازال (پایه) که سلول های پوستی جدید تولید کرده و در زیر سلول های سنگفرشی قرار دارند.
- ملانوسیت ها که ملانین تولید می کنند. ملانین رنگدانه ای است که به پوست رنگ طبیعی می دهد. در زمان آفتاب گرفتن، ملانوسیت ها به منظور محافظت از لایه های عمیق پوستی، ملانین بیشتری تولید می کنند.
درمان سرطان پوست با توجه به محل پیدایش سلول های سرطانی متفاوت خواهد بود. به همین دلیل است که مراجعه هر چه سریع تر به متخصص به معنای بهبود هر بهتر است.
نور فرابنفش و دیگر عوامل موثر
نورفرابنفش (UV) موجود در نور خورشید و تخت های سولاریوم بیشترین آسیب را به DNA سلول های پوست می رسانند؛ اما بروز علائم سرطان پوست تنها به این مورد ختم نمی شود. بلکه مطالعات و تحقیقات ثابت کرده است برخی از مواد سمی، سیستم ایمنی ضعیف و وراثت دیگر فاکتورهای مهم در بروز این بیماری است.
ژنتیک چه تاثیری در بروز سرطان پوست دارد؟
بدون شک ژنتیک میتواند عامل بسیاری از بیماری ها باشد. البته که تنها عامل نیست؛ زیرا دیگر فاکتورها میتوانند مانند کبریت، آتیش زیر خاکستر و بیماری های ژنتیکی را شعله ور سازند. برای مثال، اگر به علت ایجاد سرطان معده و علائم سرطان معده بنگرید، متوجه خواهید شد وراثت تا چه اندازه میتواند ریسک بروز این بیماری را افزایش دهد. ولی تنها عامل اصلی نیست.
از این رو، اگر فردی در خانواده شما در برهه ای از زندگی خود به سرطان پوست مبتلا شد، بدانید که شما نیز میتوانید حامل این ژن باشید؛ اما همواره به خاطر داشته باشید با رعایت چند نکته ساده مانند استعمال کرم ضدآفتاب یا عدم قرار گرفتن زیر نور خورشید به مدت طولانی میتواند در پیشگیری از بروز این بیماری برای شما بسیار کمک کننده باشد.
چه عواملی خطر ابتلا به سرطان پوست را افزایش میدهند؟
عوامل بسیاری میتوانند خطر ابتلا به سرطان پوست را افزایش دهند که عبارت اند از :
- افرادی که در معرض تشعشعات پرتو درمانی برای درمان بیماری های پوستی قرار گرفته اند.
- افرادی که سابقه خانوادگی به این بیماری را دارند احتمال ابتلای آنها به این بیماری بالاست.
- قرار گرفتن طولانی مدت زیر آفتاب بدون ضد آفتاب و لباس محافظ خطر ابتلا به سرطان پوست را افزایش میدهد.
- درصورت داشتن خال های غیر طبیعی نیز ممکن است در معرض ابتلا به سرطان پوست باشید خال هایی که با خال های معمولی تفاوت دارند ممکن است خطر ابتلا را افزایش دهند و باید آنها را منظم بررسی کنید.
- اگر سابقه ی ابتلا به سرطان پوست را داشته اید ممکن است دوباره به آن دچار شوید.
پیشگیری از سرطان پوست
اگر همیشه نکات پیشگیرانه را در نظر بگیریم و سبک زندگی درستی را سرلوحه خود قرار دهیم میتوانیم به خوبی از خود محافظت کنیم بسیاری از سرطان های پوست قابل پیشگیری هستند با رعایت موارد زیر میتوانیم نکات زیر را رعایت کنیم:
- در طول روز از کرم های ضد آفتاب استفاده کنید.
- بی دلیل از دارو های مختلف استفاده نکنید .
- از مراکز سولاریوم دوری کنید زیرا چراغ های مورد استفاده خطر ابتلا به بیماری سرطان پوست را افزایش میدهند.
- در معرض تابش مستقیم آفتاب قرار نگیرید به خصوص در هنگام ظهر.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
به محض اینکه متوجه تغییر رنگ یا بروز برآمدگی های رنگین، سفت و دردناک در پوست خود شدید، فورا به متخصص مراجعه کنید. موارد مشاهده شده میتواند علائم سرطان پوست باشند و مراجعه به موقع و زودهنگام، به معنای رهایی کامل از این سرطان تلخ و دشوار است
