رفلاکس در علم پزشکی به برگشتن مواد غذایی از معده به سمت مری و به اصطلاح بالا آوردن این مواد گفته می‌شود. (ﮔﺎﺳﺘﺮوازوﻓﺎژﻳﺎل). نگهداری از کودک بخصوص در تجربه ابتدایی والدین برای فررزند اول با بروز بیماریها کمی مشکل و نگران کننده هست.
رفلاکس معده یک پدیده ویژه نوزادان یا کودکان نیست بلکه در دورههای مختلف سنی ممکن است گریبان گیر افراد شود اما اغلب ریشه تداوم آن در بزرگسالی که بیماری‌های مربوط به مری و معده و … بروز می‌کند، به همان بی‌توجهی‌های والدین در دوران کودکی و عدم درمان سریع و پایدار در زمان لازم بازمی‌گردد؛ به طور کلی وجود علائم این بیماری تا ابتدای جوانی می‌تواند عادی باشد و در موارد غیرعادی باعث اختلال در رشد کودک می‌شود.
حتی ممکن است علائم این بیماری با دل‌درد در کودکان و درمان‌های مرتبط با آن موقتاً جواب دهد و علل اصلی آن هیچ‌گاه شناخته نشود.
ارتباط رفلاکس با عملکرد مری
به طور طبیعی دریچه انتهایی مری باید در هنگام غذا خوردن باز شود و پس از ورود مواد غذایی به معده بسته شود تا اسید معده از آن خارج نگردد اما در زمان رفلاکس این کار به خوبی انجام نمی‌شود و اسید موقعیت خروج از معده را پیدا می‌کند و در دیواره مری سوزش ایجاد می‌کند.
رفلاکس نوزادان
این بیماری برای اغلب نوزادان اتفاق می‌افتد و تقریباً همه مادران دوره‌هایی از بروز علائم این بیماری را در فرزندان خود به یاد می‌آورند که بعدها با بزرگ‌تر شدن فرزندشان آثار آن به کلی یا تا مقدار زیادی از بین رفته است و ایجاد هیچ‌گونه مشکلی برای نوزاد نکرده است.
تغذیه با شیر مادر
یکی از عوامل مهم رفلاکس کودکان می‌تواند داشتن آلرژی یا حساسیت به شیر مادر و مواد درون شیر مادر باشد که در این صورت هشداری برای مراجعه زودتر به پزشک و رفع علت آلرژی نوزاد خواهد بود.
شیر مادر تغذیه عمده نوزادان است مگر آنکه مشکلی جدی برای رو آوردن مادران یا پرستاران نوزادان به شیر خشک و انواع دیگر شیر به جای شیر مادر وجود داشته باشد و از آنجا که شیر مادر خاصیت اسيدي بالایی ندارد نمی‌تواند آن‌چنان آسیب‌رسان باشد و حتی خاصیت هضم آسان‌تری نسبت به شیرهای دیگر دارد. پس این ممکن است فکر درستی باشد که مشکل رفلاکس در نوزادانی که با شیر غیر از مادر تغذیه می‌شوند شایع‌تر است.
این مشکل که تقریباً از همان یک ماهگی کودک آغاز می‌تواند آغاز شود علاوه بر تغذیه نامناسب ممکن است به دلایل دیگری باشد.
دلایل عمده رفلاکس
- انسداد دستگاه گوارشی: همچنین با دیدن علائم رفلاکس می‌توان احتمال خطر انسداد دستگاه گوارشی نوزادان را داد.
- تجمع نوعی از گلبول‌های سفید خون (به نام ائوزینوفیل، eosinophil) که به پوشش داخلی مری آسیب می‌زنند.
- تنگی دریچه میان مری و روده کوچک.
علائم پر خطر رفلاکس در نوزادان و کودکان
بالا آوردن محتویات معده به صورت جهنده و پر فشار نوزادان عموماً پس از خوردن شیر مقداری از آن را بالا می‌آورند اما اگر این استفراغ به شکلی غیرعادی و جهنده باشد زنگ خطر است.
سکسکه زیاد، تغییر رنگ محتویات معده به سبز، زرد یا خون‌آلود، وجود خون در مدفوع نوزاد، علائمی شبیه آسم مثل سرفه زیاد و تنگی نفس نوزاد، عصبی شدن و بدخلقی، گریه بیش از حد با خوردن غذا یا بد غذا شدن نوزاد، پریدن نوزاد از خواب، چنگ انداختن به صورت، گریه و ناآرامی حتی هنگام شیر خوردن.
علائم رفلاکس در کودکان و نوجوانان
تنگی مری (ازوفاژیت خورنده): تنگی مری زمانی رخ می‌دهد که مری بیش از حد تنگ می‌شود. این وضعیت می‌تواند منجر به مشکلاتی در بلع شود،
مشکلات تنفسی: در یک کودک یا نوجوان مبتلا به بیماری رفلاکس معده ممکن است اسید معده به ریه‌ها استنشاق شود. در این صورت اسید معده می‌تواند گلو یا ریه‌ها را تحریک کند و موجب مشکلات تنفسی یا علائمی مانند موارد زیر شود:
- آسم
- تورم حنجره و از دست دادن صدا
- سرفه‌های خشک مکرر گلودرد
- لارنژیت يا تورم حنجره
- ذات‌الریه يا عفونت ریوي
راه‌های پزشکی درمان رفلاکس در کودکان و نوجوانان
- سونوگرافی
- تست خون و ادرار آزمایشگاهی
- سنجش مقدار اسيديته مری، تصویربرداری با اشعه ایکس
- آندوسکوپی فوقانی و تجویز رانیتیدین برای نوزادان یک‌ماهه تا یک‌ساله و امپرازول منیزیم برای کودکان یک‌ساله یا بزرگ‌تر در کوتاه‌مدت.
نگهداری از کودک توسط پرستار یا مادر
مادر یا پرستار کودک بیمار مبتلا به رفلاکس شدید باید ابتدا به وضعیت کودک حساسیت نشان داده و کلیه بازه‌های زمانی شیردهی و همچنین مقدار شیر خوردن او را تحت کنترل داشته باشد. شیردهی باید به مقدار کم و به تعداد زیاد باشد.
پرستار و مادر باید فاصله بین شیردهی و خواباندن افقی کودک را در نظر بگیرد و حتماً سی ثانیه او را سرپا یا نشسته نگه دارد تا کودک اصطلاحاً آروغ زده و با تجمع یک‌باره شیر اسید معده او بیش از حد ترشح نکند.
پرستار یا مادر باید هنگام شیردهی یا پس از آن کودک را روی تشک‌های آنتی رفلاکس که با زاویه سی درجه‌اند قرار دهد و سر کودک به هیچ وجه نباید کاملاً روی زمین باشد.
مادر یا پرستار نوزاد باید مواد پروتئینی موجود در شیر تغذیه کودک را بشناسد و با نظر دکتر شیر خشک او را تغییر دهد یا حتی اندازه سر شیشه او را عوض کند چرا که سر شیشه ممکن است هوای اضافی را به داخل معده کودک وارد کند.
شیر خشک HA یا هایپو آلرژن می‌تواند به بهبود کمک کند و علاوه بر این پوشک و لباس نوزاد مبتلا به رفلاکس نباید بیش از حد تنگ بسته شود.
