اکسیژن رسانی به خون و تبدیل گازها (اکسیژن با دی اکسید کربن) در بدن انسان بر عهده ریه است. با افزایش سن افراد توانایی ماهیچه های سینه و انعطاف پذیری ریه کاهش یافته و نمیتواند با تنفس عمیق و سرفه، ترشحات را دفع کند. بیماری برونشیت در واقع با تورم ریه و اصطلاح عموم مردم سرماخوردگی قفسه سینه بروز می نماید.
اما مجاری ریوی چطور دچار تورم میشوند؟ مژک های مسئول تصفیه هوا کمتر فعالیت نموده و باعث تجمع ترشحات می شود. بنابراین ریه متورم شده و فعالیت های روزانه فرد با مشکل مواجه می گردد.
فصل های سرد سال و در شهرهای بزرگ بیماری برونشیت افزایش یافته و بیشتر بر افراد سالمند تاثیر گذار است. خطر عفونت ها و بیماریهای ریوی در سالمند بدلیل ضعف سیستم ایمنی همواره بیشتر از جوانان می باشد. طوریکه با بالا رفتن سن از 50 سالگی ضعف سیستم ایمنی بروز می کند و عوارض این ضعف از جمله ابتلا به عفونت و بیماریهای سالمندی است.
برونشیت از بیماریهای شایع در سالمندان می باشد. مراقبت از سالمند مبتلا به برونشیت، باید به گونه ای باشد که از پیشرفت بیماری جلوگیری کند؛ چراکه در سالمندان این بیماری عواقب وحشتناکی دارد.
برونشیت چیست
تعریف مختصری از برونشیت در ابتدای مقاله توضیح داده شد، اما برونش‌ها یا همان نایژه‌ها در واقع لوله‌هایی هستند که وظیفه انتقال جریان هوا را از نای به شش‌ها دارند. برونشیت (bronchitis) به التهاب نایژه‌ها در شش گفته می‌شود. بروز این بیماری در اثر تورم نای یا نایژک‌ها، عفونت توسط باکتری‌ها و ویروس‌ها، در اثر تحریکاتی مانند هوای آلوده و کشیدن سیگار ایجاد می‌شود.
انواع برونشیت
دو نوع برونشیت حاد و برونشیت مزمن تقسیم می شود. در هردو نوع این بیماری، راه های تنفسی محدود و موجب سرفه شده که تنفس و دریافت اکسیژن کافی را دشوار خواهد کرد.
برونشیت حاد
برونشیت حاد در واقع از طریق عفونت های باکتریایی، ویروس های مسبب سرماخوردگی و آنفولانزا و عوامل محرک ریه ها در افراد بروز می کند.
شیوع بیماری برونشیت حاد با پخش شدن ویروس ها و باکتری ها در هوا و هنگام سرفه فرد مبتلا و بیمار و همچنین با تماس فیزیکی (دست هایی که شسته نشده اند) امکان می پذیرد. طول این بیماری چند روز بعد از ورود ویروس به بدن شروع شده و 3 تا 10 روز ادامه دارد. لازم به ذکر است که سرفه های ناشی از برونشیت حاد تا چند هفته پس از برطرف شدن عفونت گاهی ادامه خواهد داشت.
عوامل افزایش دهنده خطر ابتلا به برونشیت حاد: دود تنباکو(حتی دود سیگار)، آلودگی هوا، گرد و خاک و دود، همه از عوامل دخیل در ابتلا به این بیماریست.
برونشیت مزمن
بیماری جدی برونشیت مزمن با تحریک و ملتهب شدن پوشش لوله های اتفاق می افتد. چه زمانی به برونشیت مزمن پی می برید؟ زمانیکه دچار این بیماری شده و حداقل 3 ماه از سال را بی دلیل سرفه می کنید. از دلایل اصلی بروز برونشیت مزمن کشیدن است.
ایجاد آلودگی لوله های برونش تحریک شده برای ویروس ها و باکتری ها ساده است و با این اتفاق، بیمار دچار وضعیتی دشوارتر با مدت بیماری بیشتر می شود. با تشدید علائم بیماری برونشیت مزمن تشدید، گاهی برخی بیماران مدتی بستری می شوند.
برونشیت مزمن دراز مدت و بسیار جدی است. برای حفظ کیفیت زندگی بیمار، تشخیص و درمان اولیه به همراه ترک سیگار و دوری از هر گونه عوامل تحریک کننده بسیار مهم و کمک کننده می باشد. عدم درمان برونشیت مزمن تبدیل به یک بیماری ریوی مزمن و انسداد ریه تبدیل شود.
علائم برونشیت
علائم شبیه آنچه در سرماخوردگی یا آنفولانزاست از علائم اولیه‌ی برونشیت می باشد که در زیر به آنها اشاره کرده ایم:
- آبریزش بینی
- گلو درد
- خستگی
- درد‌های عضلانی و کمردرد
- عطسه
- خس‌خس سینه
- فرد به راحتی احساس سرما و مور مور شدن می‌کند
- تب بین ۳۷ تا ۳۸ درجه‌ی سانتیگراد
علائم اورژانسی در برونشیت
علاوه بر علائم ذکر شده در بالا ، در صورت بروز موارد زیر بیمار حتما می بایست به پزشک مراجعه یا مجدد تماس تماس گیرد.
- کاهش وزن بدون دلیل مشخص
- سرفه‌های عمیق همراه با صداهای عجیب و غیرطبیعی
- مشکل تنفس
- تب ۳۸ درجه سانتیگراد و بالاتر
- درد قفسه‌ی سینه
- سرفه‌هایی که بیش از ۱۰ روز طول بکشد
تست های تشخیصی برونشیت در سالمندان
رادیوگرافی قفسه سینه
در برونشیت مزمن ساده با این تست تشخیصی، هیچ گونه علامتی در عکس ریه مشاهده نمیشود، مگر این که عفونت هم وجود داشته باشد، همچنین امکان مشاهده افزایش عروق ریوی از علائم نارسایی قلبی در عکس ریه می باشد.
آزمون عملکرد ریوی یا اسپیرومتری
در روش آزمون عملکرد ریوی یا اسپیرومتری، حجم بازدم بررسی می گردد.
گازهای خون سرخرگی
با غیر طبیعی شدن وضعیت گازهای خون، مقدار دی‌اکسید کربن خون افزایش و مقدار اکسیژن خون کاهش می یابد.
درمان برونشیت در سالمندان
روش های متفاوتی برای درمان برونشیت در سالمندان می توان استفاده کرد، در ادامه به توضیح این روش های درمانی می پردازیم.
به طور معمول برای کاهش سرفه بیمار مبتلا به برونشیت از داروهای ضد سرفه چون شربت اکسپکتورانت می توان استفاده کرد. اما از راه های اصلی درمان برونشیت مصرف مقدار زیادی از مایعات و البته به صورت گرم می باشد.
برای کاهش احساس درد و یا تب ناشی از برونشیت نیز می توان از استامینفون یا آسیپرین با تجویز پزشک استفاده کرد در نظر داشته که برای کودکان زیر 6 سال از شربت استامینفون استفاده می گردد.
توصیه ای برای درمان برونشیت می شود: در محیط زندگی یا کاری از دستگاه بخور سرد استفاده شده و رطوبت محیطی را حفظ نمائید.
برونشیت اگر عفونی یا باکتریایی باشد برای کاهش طول درمان مصرف آنتی بیوتیک ها تجویز می شود.
توصیه پایانی آسانیسم: ترک سیگار سبب افزایش عمر و کاهش میزان ابتلا به بیماری برونشیت می شود. در حفظ سلامت خود بکوشید.
مراقبت های مربوط به بیماران مبتلا به برونشیت
سالمندان مبتلا به برونشیت بیشتر از گروه های سنی دیگر به مراقبت نیاز دارند. چرا که شدت یافتن یک بیماری باعث از کارافتادگی آنها شده و می تواند زمینه ی بیماریهای دیگر را بوجود آورد. از این رو بوسیله ی یک سری مراقبت های تخصصی تا حد زیادی می توان جلوی حاد شدن بیماری را گرفت. قیمت پرستار سالمند، یکی از عوامل تاثیرگذار در دریافت خدمات مراقبتی و پرستاری است. اما این خدمات را با مناسب ترین قیمت و بهترین کیفیت در آسانیسم، عرضه می شوند.
سالمند مبتلا به برونشیت از نظر تغذیه و تمرین های تنفسی باید به دقت بررسی شود. در رژیم غذایی این بیماران باید افزایش مصرف پروتئین، کالری و ویتامین ث براساس نیازهای بدن لحاظ شود. به منظور رقیق شدن ترشحات ریوی، توصیه می شود مصرف مایعات افزایش یابد.
بهتر است بیمار در وضعیت نشسته یا نیمه نشسته قرار گیرد. این کار به تنفس بهتر و تهویه ی ریوی کمک می کند. همچنین چرخش در تخت، انجام تمرینات تنفسی مثل اسپیرومتری تشویقی و تنفس عمیق تا حدود زیادی به این بیماران کمک می کند.
