چقدر از بیماری هپاتیت می دانید

هپاتیت بیماری ای که شاید در بین اقوام، دوستان و حتی در خانواده خود آن را شنیده باشید. یکی از انواع بیماری های کبدی، هپاتیت است. برخی از انواع هپاتیت، عفونی و برخی دیگر غیر عفونی بوده که در واقع این بیماری منجر به التهاب و تورم کبد می گردد. عوامل موثر در بروز بیماری هپاتیت در کارکرد کبد اختلال ایجاد میکند

بیماری هپاتیت، مزمن یا حاد می تواند باشد اما هپاتیت مزمن خطر بیشتری داشته چراکه تبدیل به سرطان کبد، سیروز کبدی و گاهی اوقات منجر به مرگ می شود.

هپاتیت چیست؟

هپاتیت نوعی التهاب کبد است که باعث ایجاد تورم و درد در بافت کبد میشود و موجب عفونت کبدی میشود همچنین مصرف الکل، برخی از سموم و عوارض برخی دارو ها موجب ایجاد آن میشوند که برخی از آنها قابل سرایت هستند و برخی دیگر مسری نیستند.

در این میان یکی از شایع ترین علت های ایجاد هپاتیت میتواند عفونت های ویروسی باشد

اهمیت کبد برای بدن

کبد به عنوان بزرگترین غده در قسمت فوقانی سمت راست شکم، نقش اصلی در تنظیم متابولیسم بدن را ایفا می‌کند. تقریبا می توان سه وظیفه بسیار مهم برای کبد در نظر گرفت:

تولید صفرا

در دستگاه گوارش وظیفه تولید صفرا بر عهده کبد می باشد. با تولید صفرا این مایع گوارشی توسط کبد در محلی با نام “کیسه صفرا” نگهداری می شود. در واقع کبد برای هضم چربی، پروتئین و دفع کلسترل صفرای زیادی را ترشح می ککند. کار صفرا بدین صورت است که با شکستن و تجزیه ی چربی ها و تبدیل آنها به اسید چرب مورد استفاده بدن کمک می کند.

فرآیند مواد غذایی و سموم بدن

فرآیند مواد غذایی و سموم از دیگر وظایف مهم کبد است. با هضم مواد غذایی توسط معده و روده باریک و جذب آن بوسیله دیواره روده باریک به خون، وارد کبد می شوند. در نتیجه کبد نیز این مولکولهای غذایی مفید را به مواد مورد استفاده بخش های متفاوت بدن تبدیل می کند.

ذخیره سازی قندها

یکی دیگر از وظابف کبد، ذخیره سازی گلوکز (قند) خون است. تبدیل کربوهیدرات ها به قندهای ساده توسط آنزیم¬های روده باریک انجام میگیرد. کبد گلوکز را از روده باریک دریافت کرده و به صورت گلیکوژن ذخیره می¬کند. در صورت نیاز فرد به انرژی بالاتر، گلیکوژن توسط کبد به گلوکز تبدیل کرده و در جریان خون قرار می دهد. در نتیجه انرژی مورد نیاز اعضای بدن را فراهم می گردد.

سایر اعمال کبد

•    تنظیم اسیدهای آمینه خون
•    ذخیره سازی آهن و پردازش هموگلوبین خون برای بررسی محتوای آهن و استفاده آن.
•    تولید پروتئین های خاص و بسیار با اهمیت برای پلاسمای خون.
•    تبدیل آمونیاک سمی به اوره و دفع آن از طریق ادرار. (اوره یکی از محصولات مهم متابولیسم پروتئین¬هاست)
•    پاکسازی خون از مواد سمی و آسیب زا به سلول¬های بدن.
•    تنظیم لختگی خون در تمام بدن.
•    افزایش ایمنی و مقاومت بدن با تولید عواملی برای از بین بردن باکتری ها.

با توجه به موارد ذکر شده در بالا و وظایف و نقش مهم کبد در بدن می توان گفت که هپاتیت نیز مانند کبد چرب به عنوان یکی از بیماریهای کبدی بسیار خطرناک است. چرا که با از کار افتادن کبد بدن دچار زیان و مشکلات زیادی شده که میتواند حتی منجر به مرگ به شود.

انواع هپاتیت ویروسی

گستردگی هپاتیت ویروسی انواعی دارد که در حال افزایش است. انواع هپاتیت ویروسی شامل A،B،C،D،E،F بوده که هر یک از این انواع هپاتیت ویژگی‌های مختص به خود با علائم متفاوت را ایجاد می نمایند.

انواع هپاتیت (عفونی) به 5 دسته تقسیم می‌شوند که در جهان جز عامل های اصلی عفونی مرگ و میرهای زود هنگام می باشد.

هپاتیت  A

ویروس هپاتیت A ناشی از عفونت هپاتیت ویروسی (HAV) است. ابتلا به این نوع هپاتیت از طریق مصرف غذا و آب آلوده به مدفوع فرد منجر به هپاتیت A می گردد و با استفاده از مواد غذایی و آب ایجاد شده و و باعث تورم در کبد میشود.

هپاتیت آ نسبت به دیگر هپاتیت کم خطر تر و متفاوت است و نیاز به درمان خاصی ندارد و میتواند مسری باشد تا از فرد بیمار به فرد دیگر منتقل شود و برای درمان آن نیاز به رژیم غذایی سالم، استراحت کافی و در برخی موارد بستری شدن برای مدت کوتاهی طبق نظر پزشک تجویز میشود.

برای پیشگیری از هپاتیت a هم میتوان به مواردی مانند شستشوی میوه و سبزیجات به روش درست، شستشوی دست ها با آب گرم قبل و بعد از سرویس بهداشتی و آشپزی همچنین تزریق واکسن هپاتیت A تا 20 سالگی فرد پرداخت.

هپاتیت  B

هپاتیت B از طریق تماس با مایعات بدن عفونی مانند خون، ترشحات واژینال یا مایع منی حاوی ویروس هپاتیت HBV) B) منتقل می‌شود. استفاده از سرنگ مشترک یا سرنگ آلوده در تزریقات وریدی، داشتن رابطه‌ی جنسی محافظت نشده با فرد آلوده یا استفاده از تیغ مشترک خطر ابتلا به ویروس هپاتیت B را افزایش می‌دهد.

هپاتیت C

ویروس هپاتیت C بطور معمول از طریق تماس با فرآورده های خونی آلوده به هپاتیت C منتقل می گردد. با اینکه در خیلی مواقع علت ابتلا به هپاتیت C مشخص  نمی شود اما برخی از عوامل ابتلا به هپاتیت C شامل: استفاده از سرنگ مشترک افراد آلوده به هپاتیت C، انتقال از طریق کادر بهداشتی که دچار بریدگی ناگهانی با سرنگ آلوده بیمار می شوند، پیوند عضو یا دریافت خون البته تا قبل از سال 1992 میلادی، انتقال از طریق سوزن های مورد استفاده خالکوبی، تیغ ریش تراشی، مسواک، روابط جنسی، گاهی نیز از مادر به جنین منتقل می شود.

هپاتیت D

هپاتیت D یا هپاتیت دلتا از بیماریهای جدی کبدی است که عامل انتقال آن یعنی ویروس هپاتیت D (HDV) منجر به آن میگردد.  گسترش HDV از طریق تماس مستقیم با خون آلوده بوده و این نوع نادر از هپاتیت فقط‌ همراه با عفونت هپاتیت B اتفاق می‌افتد. در واقع تکثیر ویروس هپاتیت D می بایست حتما با حضور هپاتیت B است.

هپاتیت E

انتقال بیماری هپاتیت E، از طریق آب و توسط ویروس هپاتیت E HEV)) است. مناطقی که از سیستم فاضلاب بهداشتی و برپایه ی اصول استفاده نمی کنند، از مناطق گسترش دهنده هپاتیت E می باشند. این بیمار بطور معمول بدلیل بلع ماده‌ی مدفوعی که منجر به آلودگی منبع آب شده در افراد ایجاد می گردد.

علت ابتلا به بیماری هپاتیت

نوع عفونی و غیر عفونی بیماری هپاتیت علل مختلفی دارد. دلایل نوع عفونی بیماری هپاتیت در واقع با انتقال ویروس اتفاق می‌افتد و نوع غیرعفونی آن بسته به شرایط و عوامل بدنی و مصرف برخی از مواد منتقل می شود.

الکل و دیگر سموم

سلول های کبدی با مصرف دائمی الکل به تدریج از بین رفته و منجر به التهاب کبد شده که بیماری هپاتیت را در پی خواهد داشت. در طولانی مدت و آسیب شدید کبد، فرد دچار سیروز کبدی، زخم کبد و ضخیم شدن می‌شود.

پاسخ سیستم ایمنی

حفاظت از بدن توسط سیستم ایمنی گاهی دچار اشتباه شده و عضوی را ویروس شناسایی می کند. در نتیجه برای مبارزه با ویروس آنتی بادی ایجاد خواهد کرد‌. باتوجه به این موضوع گاهی سیستم ایمنی بدن به مبارزه با کبد پرداخته سبب التهاب آن می‌شود.

علائم بیماری هپاتیت

هپاتیت حاد

• ناخوشی
• تهوع و استفراغ
• اسهال یا یبوست
• تب خفیف
• ادرار تیره بخاطر تغییرات عملکرد کبدی
• یرقان در اثر مخاطره کبدی
• تندرنس (لمس دردناک) در یک چهارم فوقانی راست شکم
• هپاتومگالی
• آرتریت (Arthritis)، گلومرولونفریت (glomerulonephritis)

هپاتیت مزمن

• بدون علامت همراه با بالا رفتن آنزیم های کبدی
• علائم مشابه هپاتیت حاد
• سیروز در اثر اختلال عملکرد کبدی
• آسیت در اثر کاهش عملکرد کبدی
• خونریزی از واریس مری
• انسفالوپاتی ناشی از اختلال عملکرد کبدی
• خونریزی ناشی از اختلالات انعقادی
• بزرگی طحال

پیشگیری از هپاتیت

دقت در تشخیص علائم هپاتیت مهم است چراکه هپاتیت مزمن به آرامی رشد می کند. از کارهای اولیه برای پیشگیری از هپاتیت رعایت بهداشت بوده بخصوص برای جلوگیری از هپاتیت A و E است. در صورت سفر به کشورهای در حال توسعه در استفاده از موارد زیر جوانب احتیاط را رعایت کنید:

• آب محلی
• میوه و سبزیجات خام
• یخ
• ماهی و صدف خام

با اینکه هپاتیت B،C و D از طریق خون آلوده منتقل می شوند اما پیشنهاد میشود موارد زیر را جهت جلوگیری از انتقال این نوع هپاتیت ها انجام دهید:

• عدم استفاده از سرنگ و داروهای تزریقی مشترک و آلوده
• عدم استفاده از تیغ مشترک
• عدم استفاده از مسواک شخصی دیگران
• عدم تماس با خون

نکته: از طریق رابطه جنسی و تماس جنسی صمیمی هپاتیت B و C نیز می تواند منتقل شوند. بنابراین برای کاهش خطر ابتلا به این عفونت ها، تمرین رابطه ی جنسی ایمن با استفاده از کاندوم و عدم رابطه ی جنسی دهانی در پیشگیری موثر است.

سخن آخر 

در این مقاله به بیماری هپاتیت پرداختیم و روش های پیشگیری آن را معرفی کردیم که بروز آن مشکلات بسیاری را برای فرد ایجاد میکند، پزشکان باید در چکاپ های سالانه خود آزمایش های مرتبط درباره این بیماری را بگیرند زیرا در برخی موارد بدون علامت ایجاد میشود.