تشخیص دیابت باید توسط پزشک انجام شود. ولی شما می‌توانید با شناخت برخی علائم اولیه دیابت، سریعتر بیماری دیابت را مشخص کنید تا در اسرع وقت بیماری دیابت را درمان کنید و عوارض آن را تا جایی که امکان دارد کاهش دهید.
آیا تشخیص دیابت بدون آزمایش امکان پذیر است؟
برای تشخیص انواع دیابت بدون آزمایش کردن باید علائم اصلی دیابت را بشناسید و شرایط خود را با این علائم مقایسه کنید.
تشخیص دقیق دیابت بدون آزمایش‌های مخصوص ممکن نیست و اگر فکر می‌کنید علائم شما به دلیل دیابت است، بهترین کار این است که به پزشک مراجعه کرده و آزمایشات مورد نیاز را انجام دهید.
علائم اصلی دیابت نوع 1 چیست
علائم دیابت نوع 1 می‌تواند به سرعت، طی هفته ها یا حتی روزها بروز کند. مهمترین آنها شامل:
- پلی اوریا (نیاز به ادرار کردن مکرر)
- افزایش تشنگی و مصرف مایعات
- افزایش اشتها
- کاهش وزن
- خستگی
- ایجاد تاری دید
علائم اصلی دیابت نوع 2 چیست
برای تشخیص دیابت نوع 2 علائم همیشه مشهود نیستند زیرا این بیماری به تدریج طی سال‌های متمادی پیشروی می‌کند. علائم شایع آن عبارتند از:
- خستگی
- روند بهبودی ضعیف
- ضعف
- گاهی اوقات افزایش وزن یا کاهش وزن
- تشنگی
- خشکی دهان
با پیشرفت هایپرگلیسمی (افزایش قند خون)، به خصوص در افراد مسن وضعیت پیش دیابت رخ می‌دهد که در آن علائمی مانند، تشنگی و پولیوریا (افزایش دفع ادرار) بروز می‌کند.
توجه به علائم و نشانه‌های دیابت بسیار مهم است زیرا تشخیص زودرس و درمان آن می‌تواند خطر بروز عوارض بعدی را کاهش دهد. بسیاری از افراد سال‌ها بدون آنکه بدانند مبتلا به دیابت نوع 2 هستند. زیرا علائم اولیه می‌تواند به راحتی تشخیص داده نشود. پرستار بیمار این علائم را شناسایی کرده و از بروز عوارض جدی جلوگیری می‌کند.
چه کسی باید برای پیشگیری و تشخیص دیابت آزمایش شود؟
دیابت بدون درمان، می‌تواند عوارض بی شماری در اختلال سلامتی از جمله نابینایی، نارسایی کلیه، نوروپاتی، قطع عضو داشته باشد داشته باشد. به همین دلیل شناخت علائم هشدار دهنده و دیدن یک پزشک معالج به طور مرتب برای غربالگری روتین بسیار مهم است.
وزارت بهداشت، توصیه می‌کند که اگر شرایط زیر را دارید باید آزمایش دیابت بدهید:
- اضافه وزن و سن بالاتر از 45 سال
- فشار خون بالا
- کلسترول بالا
- سابقه خانوادگی دیابت
- سابقه دیابت بارداری (دیابت در دوران بارداری) یا به دنیا آوردن نوزاد بیش از 4 کیلو گرم
- اگر سطح قند خون شما طبیعی است، باید هر سه سال یکبار آزمایش دهید. اگر مبتلا به پیش دیابت هستید، باید هر یک یا دو سال پس از تشخیص این بیماری از نظر ابتلا به دیابت بررسی شوید.
بیشتر بخوانید = جدول کلسترول نرمال در سنین مختلف
راه های آزمایش تشخیص دیابت کدامند؟
برای تشخیص دیابت و پیش دیابت خون از رگ گرفته می‌شود و برای آزمایش به آزمایشگاه آسیب شناسی ارسال می‌شود. اگر سطح گلوکز خون خیلی زیاد شود، گلوکز اضافی توسط کلیه‌ها از خون خارج می‌شود و از طریق ادرار (گلیکوزوری) دفع می‌شود.
آزمایش خون A1C
این آزمایش سطح متوسط گلوکز خون اخیر را اندازه گیری می‌کند. این آزمایش بخشی از گلبول‌های قرمز را اندازه گیری می‌کند. گلوکز در خون به بخشی از گلبول‌های قرمز متصل می‌شود. این قسمت قابل اندازه گیری است و نشانگر خوبی از میانگین قند خون در طی 2-3 ماه گذشته است.
برای این آزمایش نمونه خون لازم است. از 48 میلی مول در لیتر (6.5٪) یا بیشتر در اکثر موارد برای تشخیص دیابت مثبت است. همچنین برای نظارت بر دیابت در بیمار استفاده می‌شود و به طور طبیعی هر 2-6 ماه انجام می‌شود.
این آزمایش در موارد زیر قابل استفاده نیست:
- کودکان و نوجوانان
- اگر بیمار مشکوک به دیابت نوع 1 است
- بیماران کمتر از دو ماه علائم دیابت دارند
- بیمارانی که به شدت بیمار هستند
- اگر بیمار دارویی را مصرف می‌کند که ممکن است باعث افزایش سریع گلوکز، به عنوان مثال استروئیدها، می‌شود
- بیمار دارای آسیب حاد لوزالمعده از جمله جراحی لوزالمعده است.
- بارداری
آزمایش قند خون ناشتا (FBG)
آزمایش FBG با استفاده از نمونه خون به دست آمده پس از یک دوره ناشتا حداقل هشت ساعت انجام می‌شود. بنابراین هیچ غذایی و نوشیدنی به جز آب برای هشت ساعت نباید خورده شود. ناشتایی بطور معمول از نیمه شب آغاز می‌شود. نمونه خون اوایل روز بعد گرفته می‌شود. سطح 7.0 میلی مول در لیتر یا بیشتر بعد از یک شب ناشتا نشانگر دیابت است.
برای تایید تشخیص، معمولاً لازم است که آزمایش را بار دیگر در روز دیگر تکرار کنید. درک این نکته مهم است که استرس داشتن یا بیمار بودن نتایج شما را تحت تأثیر قرار می‌دهد. پرستار سالمند در منزل با ارائه مراقبت‌های مؤثر، اضطراب و استرس شما را کاهش می‌دهد.
پزشک شما نتایج شما را با شما فراتر خواهد گذاشت. در اینجا منظور شما از نتایج شما چیست:
- دیابت= قند خون ناشتا به میزان 126 میلی گرم در لیتر یا بالاتر
- پیش دیابت= قند خون ناشتا از 100 تا 125 میلی گرم در لیتر
- طبیعی= قند خون ناشتا کمتر از 100 میلی گرم در دسی لیتر
بیشتر بدانید = جدول قند خون نرمال در سنین مختلف
تست تحمل گلوکز خوراکی (OGTT)
برای این آزمایش و تشخیص دیابت، بیمار از نیمه شب دیگر نباید غذا بخورد و بعد از آن آزمایش قند خون ناشتا انجام می‌شود. سپس بیمار نوشیدنی حاوی 75 گرم گلوکز را مصرف می‌کند و 2 ساعت صبر می‌کنند تا دوباره قند خون آنها اندازه گیری شود.
این آزمایش با سایر روش‌ها متفاوت است زیرا بیمار نوشیدنی شیرین را به عنوان روشی برای سنجش نحوه مدیریت لوزالمعده گلوکز می‌نوشد. در فرد فاقد دیابت میزان قند خون به سرعت بالا می‌رود و بعد افت پیدا می‌کند، زیرا بدن به طور طبیعی انسولین را برای کاهش قند خون تولید می‌کند.
در فرد مبتلا به دیابت شاهد افزایش شدید و سطح بالای گلوکز هستیم. این امر به این دلیل است که لوزالمعده قادر به تحویل انسولین مورد نیاز برای کاهش گلوکز در خون نیست. از آزمایشات تحمل گلوکز نیز برای تشخیص دیابت حاملگی در دوران بارداری استفاده می‌شود.
برای آمادگی در این آزمایش، انستیتوی ملی دیابت و گوارش و بیماری های کلیوی (NIDDK) توصیه می‌کند که برای سه روز منتهی به آزمایش، حداقل 150 گرم کربوهیدرات در روز میل کنید. غذاهایی مانند نان، غلات، ماکارونی، سیب زمینی، میوه (تازه و کنسرو) و آبگوشت همه حاوی کربوهیدرات هستند. پرستار سالمند مناسب می‌تواند شما را برای انجام این تست آماده کند.
در مورد هرگونه استرس یا بیماری که تجربه کرده اید به پزشک خود اطلاع دهید. اطمینان حاصل کنید که پزشک از تمام داروهای مصرفی شما آگاه است. برای تشخیص دیابت استرس، بیماری و داروها همگی می‌توانند بر نتایج آزمایش تحمل گلوکز تاثیر بگذارند. برای یک تست تحمل گلوکز، نتایج شما می‌تواند به شرح زیر باشد:
- دیابت= قند خون 200 میلی گرم در لیتر یا بیشتر پس از دو ساعت
- پیش دیابت= قند خون بین 140 تا 199 میلی گرم در لیتر بعد از دو ساعت
- طبیعی= قند خون کمتر از 140 میلی گرم در لیتر بعد از دو ساعت
آزمایش ادرار
یک آزمایش می‌تواند گلوکز را در نمونه ادرار تشخیص دهد. در آزمایش قطره ای، پزشک یا پرستار از نوار شیمیایی مخصوصی استفاده می‌کنند که در نمونه ادرار بیمار فرو رفته است. تغییر رنگ روی نوار نشان می‌دهد که آیا گلوکز در نمونه ادرار وجود دارد یا خیر. ممکن است برخی از افرادی که دارای نارسایی کلیه‌‌اند، با این که سطح گلوکز قند خون نرمال است اما گلوکز در ادرار دیده شود. اگر ادرار بیمار حاوی هرگونه گلوکز باشد، برای اندازه گیری سطح قند خون برای تایید یا رد دیابت، باید آزمایش خون انجام شود.
آزمایش تصادفی قند خون
آزمایش تصادفی قند خون در افرادی که علائم دیابت دارند استفاده می شود. این آزمون را می‌توان در هر زمان از روز انجام داد. این آزمایش بدون در نظر گرفتن آخرین وعده غذایی قند خون را مورد بررسی قرار می‌گیرد. مهم نیست چه زمان آخرین بار غذا خوردید، آزمایش قند خون تصادفی 200 میلی گرم در لیتر و بالاتر نشان می‌دهد که مبتلا به دیابت هستید. این امر به ویژه در صورتی که قبلاً علائم دیابت داشته باشید صادق است. در اینجا نتایج آزمایش شما می‌تواند این موارد باشد:
- دیابت= قند خون تصادفی 200 میلی گرم در لیتر یا بیشتر
- پیش دیابت= میزان قند خون تصادفی بین 140 تا 199 میلی گرم در دسی لیتر
- نرمال= قند خون تصادفی کمتر از 140 میلی گرم در لیتر
دیگر آزمایش‌هایی که برای تشخیص دیابت انجام می‌شود
آزمایش دیابت در خانه
برخی وسایل و ابزارهای تست خانگی دیابت وجود دارد که افراد برای دیابت استفاده می‌کنند. اما باید در نظر داشته باشید که این دستگاه‌ها برای تشخیص دیابت نیستند!! بلکه افرادی که دیابت دارند برای کنترل و بررسی قند خون خود می‌توانند از این ابزار استفاده کنند.
این دستگاه‌ها فقط سطح قند خون لحظه‌ای را به شما نشان می‌دهند، نه مقدار متوسط قند خون. پرستار سالمند در منزل می‌تواند از این دستگاه برای مانیتور کردن و ارائه درمان درست دیابت به سالمند استفاده کند.
آزمایش چشم
با این که یکی از عوارض دیابت ضعیف شدن چشم است، تشخیص دیابت توسط آزمایش چشم انجام نمی‌شود. ولی اگر جواب آزمایش چشم مشکل بینایی بدون دلیل خاصی نشان دهد، چشم پزشک برای تشخیص دیابت آزمایشات رایج را تجویز می‌کند.
